Heima er bezt - 01.03.1951, Blaðsíða 8

4
Heima er bezt
Nr. 1
drukkinn. Hann var víst ákaf-
lega óánægður með sjálfan sig
sá maður, og það kom niður á
mér og skepnunum. Hann fór
illa með skepnur. Eitt sinn drap
hann tvo hesta á fólskulegan
hátt. Hestar úr Þykkvabænum
sóttu í heyin á bænum. Eitt
kvöld, þegar svo var ástatt, að
hestar voru komnir upp í hey-
garðinn, ærðist ráðsmaðurinn
og sagðist „binda helvítin á
streng“. Hann var varaður við
því og sagt, að hestarnir gætu
farið sér að voða. En hann kvað
það ekkert gera til. „Ég held þær
megi drepast, helvítis trunturn-
ar,“ sagði hann. Svo fór hann
upp í heygarð. Um morguninn
fundust báðir hestarnir dauðir.
Þeir höfðu steypst niður úr garð-
inum og kafnað samanbundnir.
— Eigendur hestanna komu og
settu allt á annan endann. En
búið varð að láta af hendi tvo
hesta í staðinn til bændanna.
En ég fékk nóg að borða. Hins
vegar var ég magaveik og þoldi
matinn illa. Þetta var að vísu
góð fæða, gamall matur eins og
þá gerðist, en af því að ég hafði
liðið hungur, þoldi ég hann ekki.
Það var talin uppgerð í mér. Og
stundum var ég alveg að ör-
magnast. Ég man það eitt sinn,
þegar ég var, að líkindum um 11
ára gömul, að bera á handbör-
um hesthússhauginn á móti
ráðsmanninum, að þá kvartaði
ég sáran. En ráðsmaðurinn at-
yrti mig og svaraði: „Þú hefur
gott af því að leggja hart að þér.
Það setur í þig seigluna.“
Húsmóðirin kenndi mér að
lesa. En skrift fékk ég ekki að
læra. Ég reyndi sjálf. Ég fékk
lög úr litarpottinum, þegar litað
var, og hafði fyrir blek, og svo
fékk ég bréf utan af rótinni til
að skrifa á. Og ég notaði allar
stundir, sem að vísu voru ekki
margar. Þó fékk ég stundir ein-
staka sinnum til þess með dálítið
sérstæðum hætti. Tjörn var við
bæinn og þar léku börnin sér oft.
Mig langaði að leika mér með
þeim, en ráðsmaðurinn kom þá
alltaf, rak hnefann í mig og
skipaði mér burt. Þá settist ég
oft afsíðis og reyndi að læra
skriftina. Eitt sinn kom séra
Matthías Jochumsson í húsvitj-
un og lét mig lesa. Það gekk
sæmilega. Svo kom ég með hálf-
um huga með skriftina mína. Ég
hafði skrifað upp kvæði Matt-
híasar, „Þórsmerkurför“. Séra
Matthías leit á blaðið og las, en
ég stóð hjá skjálfandi. Að lestr-
inum loknum strauk þjóðskáld-
ið um kollinn á mér og sagði:
„Þetta er vel skrifað, góða mín,“
og bætti síðan við: „og rétt.“
Það var eins og mér hefði ver-
ið gefin stórgjöf. Sú gleði, sem
þetta veitti mér, finnst mér, eins
og hafi fylgt mér æ síðan. Þetta
var uppreisn mín gagnvart öllu
heimilinu. Dóttirin á bænum
hafði fengið að ganga til kenn-
ara, sem var á Bjólu, en mér var
neitað, hversu innilega sem ég
þráði að fá að læra eitthvað svo-
lítið. — Ég kann enn þetta kvæði
Matthíasar og þó hef ég aldrei
lesið það síðan í bók. Hann orti
það af tilefni drukknunar
Bjarna Thorarensens frá Móeið-
arhvoli, en hann fórst í Markar-
fljóti 16. ágúst 1885. Þeir höfðu
farið í Þórsmerkurför helztu
menn þarna fyrir austan, og ég
held, að það hafi verið fyrsta
skemmtiförin, sem efnt var tii
á Mörkina. Meðal annars stend-
ur í kvæðinu:
Og þessi fram að flj ótinu fremst-
ur síðan reið.
„Ó, farðu þar ei, maður! Þú sérð
þér búinn deyð.“
Hann stilla vildi fák sinn við
stórgrýtisflaum.
Þá steyptist jór og maður í foss-
andi straum.
Séra Matthías var með í þess-
ari för, en af kvæðinu sést, að
fjórir bræður Bjarna heitins
hafi einnig verið með í förinni
og séð slysið.
Já, þessi koma séra Matthí-
asar hafði mikil áhrif á mig.
Aldrei fyrr hafði ég heyrt við-
urkenningarorð — og langt síð-
an ég hafði fundið nokkra hlýju
frá öðrum en gamla manninum
í rúminu.
Árið áður en ég fermdist flutt-
ist fólkið búferlum á annan bæ,
og var nú nokkuð breytt um, því
að ráðsmaðurinn var nú orðinn
enn valdameiri á heimilinu og
ég meiri einstæðingur. Runólf-
ur hreppstjóri á Rauðalæk,
harður karrl, hvass í máli og
ekki nærgætinn, en sterkur og
fylginn sér, kom eitt sinn og
hafði við orð að taka mig af fólk-
inu, því að sögur gengju um það,
að ekki færi vel um mig. En úr
því varð þó ekki. Hins vegar gekk
ég sjálf á fund Runólfs strax
eftir að séra Ólafur Finnsson í
Kálfholti hafði fermt mig, og
krafðist þess, að hann réði mig
annað. Og það gerði hann. Um
líkt leyti var orðið svo gengið af
heimilinu, sem ég hafði verið á,
að er þrír skoðunarmenn komu
til að athuga skepnuhöld, en það
var gert í þá daga; sáu þeir ekki
aðeins á skepnunum, heldur og
á húsfreyjunni. Var þá ráðsmað-
urinn búinn að sjúga allan merg
úr þessu fyrrum svo vel stæða
heimili. Og var heimilið þá leyst
upp.
Ég var nú í vinnumennsku á
ýmsum heimilum og leið mis-
jafnlega. Eitt sinn kom Runólf-
ur á bæ, þar sem ég var. Ég las
þá í Nýja testamentinu. Hann
ýtti við mér og sagði: „Skárri er
það guðræknin, lest í biblíunni.“
„Já,“ svaraði ég hvössum rómi.
„Ef þú aðhefst ekki neitt synd-
samlegra en ég nú, þá þarftu
engu að kvíða.“ Hann þagði við,
en spurði svo: „Er það satt, að
þú ætlir til Reykjavíkur? Þú
ætlar kannske að fara þangað til
þess að sækja í þig krakka handa
sveitinni?“ —- Mér hnykkti við,
en svaraði svo: „Það er ekki rétt,
að ég sé á förum til Reykjavík-
ur, en ég fer þangað sem ég vil
sjálf. Hinu skaltu ekki kvíða, að
ég sæki suður krakka handa
hreppnum.“ — Síðar á æfinni
hefur mér dottið í hug, að sum-
ir menn ættu að temja sér meiri
hógværð við umkomuleysingja.
Það var ekki ég, sem skapaði
hreppstjóranum áhyggjur með
barneignum.
Já, ég var á ýmsum bæjum á
Rangárvöllum og í Fljótshlíð-
inni fögru. En svo kom að því,
að ég fór til Reykjavíkur. Ég
réðist til ekkju Sigmundar
prentara, frú Guðbjargar Torfa-
dóttur. Hún bjó þá á Skólavörðu-
stíg 8 og hafði menn í fæði og
þjónustu. Ég vann þar baki
brotni, en við gott atlæti hjá
Guðbjörgu. Ég ók handvagni
fullum af þvotti inn allan
Laugaveg og í Laugunum þvoði
ég hann. Þar var mikill hama-
gangur og mikið talað. Ég bar