Heima er bezt - 01.03.1951, Blaðsíða 17

Nr. 1
Heima er bezt
13
Sagnfræði
MAZEPPA
TIL MUNU VERA menn hér
á landi, sem kannast við kvæð-
ið Mazeppa eftir Byron. Það er
þó aðeins eitt af þeim mörgu
listaverkum, sem sköpuð hafa
verið kringum það nafn. Maz-
eppa hefur orðið svo mörgum
yrkisefni, að vert er að geta hans
dálítið.
Mazeppa var pólskur aðals-
maður, fæddur í Kiev í Úkraínu,
sem þá var pólskt skattland, all-
löngu fyrir miðja 17. öld. Hann
var kornungur að aldri sendur
til Varsjá og fékk þar þá mennt-
un og uppeldi, sem hæfa þótti
ungum aðalsmanni. Dvaldist
hann iengst af við hirð Jóhanns
Kasimírs Pólverjakonungs og
nam þar íþróttir og tungumál
og að öllum líkindum herfræði.
Virtist honum standa þar marg-
ir vegir opnir fyrir atgervis sak-
ir. Lifði hann þar farsælu lífi og
hamingjusömu, fullu af þrám og
vonum æskunnar. En unaðs-
stundir hans í Varsjá fengu
óhugnanlegan endir. Mazeppa
varð fyrir því óhappi að fífla
konu aðalsmanns nokkurs þar
við hirðina. Komst hinn svikni
eiginmaður að þessu og lét í
hefndarskyni taka hann og
binda hann nakinn á bak villi-
hests frá Úkraínu. Var pilturinn
reirður svo sterkum böndum, að
hann mátti sig hvergi hræra og
var látinn liggja á grúfu. Síðan
var hesturinn leiddur út á slétt-
una fyrir utan Varsjáborg, og
var þar slegið í hann. Hann
trylltist og hljóp í áttina til
Úkraínu og létti eigi þeim óða-
hlaupum, fyrr en hann kom að
Dnjeprbökkum eftir tvo eða þrjá
sólarhringa. Þar hneig hesturinn
dauður niður, en hinn þjakaði
unglingur var orðinn meðvit-
undarlaus. Það vildi honum til
lífs, að kósakkar nokkrir, er
voru þar í grennd, sáu hrafna-
ger mikið og tóku að grennslast
eftir, hvað á seyði væri. Þeir
urðu harla forviða, er þeir sáu
hinn dauða hest, og nakinn
mannslíkama á baki hans.
Hugðu þeir fyrst, að maðurinn
Sankti Pétur og sálin
Ævintýri i ljóðum eftir Jón Ólafsson
Þetta ljóð orti Jón Ólafsson, þegar hann var ritstjóri „Baldurs“,
þá 19 ára gamall.
Eg fer að kveða um þig brag,
að eitt sinn, einn góðan veðurdag,
(séð hef ég þetta sett í letur)
að Sankti Pétur
í Himnaríki sat á hlaðvarpanum úti
og hallaði stúti
á neftóbakspontu’ að nefi sér,
(svo trúi’ ég ólýginn sagði mér).
En hvað sem satt nú í þessu er,
hann sat þar þó
samt og ýsur dró.
Margt m* samt finna honum til málsbóta,
þó manninum hefði’ aldrei nema legið við að hnjóta.
En ef um starf hans einhver spyr,
þá átti hann að vakta Himna dyr,
— — en þangað sóttu nú færri en fyr.
En rétt sem hann sat þarna og kinkaði kolli
karlinn — spratt hann upp og sagði: „hver skolli! “
Og sem hann kominn er á fætur
á sig hann spangagleraugu lætur,
en þurkar fyrst glerið þó hið bezta
og því næst fer hann að horfa til gesta,
því að eitthvað hann hafði þótzt heyra,
en hann sá ei meira
en ekki neitt,
enda þótt það væri leitt.
Tannbaks-baukinn hann tók þá sinn,
tók í nefið, og fór svo inn;
og rétt um leið (svo minnir mig)
hann mælti þá við sjálfan sig:
„Illa er ég svikinn, að ég held,
ef enginn kemur hérna í kveld,
því einhverrnveginn það í mig leggst,
og ég er viss um, að það ei bregzt!“
Hurðin er opin, hann það sér,
þá hann inn fer,
og hann lokar því á eftir sér.
Hann tryggir dyr með slagbröndum og slám,
svo veitt hann geti viður-nám
ef í hart fer; — já, hann má það þekkja,
því hann er karl, sem lætur sig ei blekkja!
Nú heyrir hann út, er hlust hann leggur viður,
að heldur þungt er stigið niður,
því hálsar bifðust og háfjöll bæði,
en Himnaríki lék á þræði.
Er helgi Pétur þau heyrir spor,
hetjunni vex í brjósti þor,
segir hann þá við sjálfan sig
(signdi sig í kross og tók í nefið):
„Faðir minn góður frelsi mig!
fyr má nú vera trölla-skrefið,
því engan heyrði eg firða á fold
svo feykilega stíga á mold;