Heima er bezt - 01.03.1951, Blaðsíða 34

30
Heima er bezt
Nr. 1
hinni rússnesku náttúru, að
hann var alltaf sveitamaður í
hjrta sínu, enda þótt hann lifði
glæsilegu lífi hámenntaðs borg-
arbúa æ síðan, bæði sem stúdent
í Moskvu og Leningrad og síðan
sem heimsfrægur rithöfundur í
París.
Turgenjeff missti ungur föð-
ur sinn, aðeins 16 ára. Var hann
alla æfi upp frá því einstæðing-
ur, því að móðir hans var harð-
lynd og ágjörn og hafði skömm
á hinum gáfaða en óhagsýna
syni sínum. Las hún aldrei rit
hans, og var hann þó orðinn
frægur maður þegar hún dó. Við-
kynningin við þessa hörðu og
ágjörnu konu hefur líklega átt
sinn þátt í því, að Turgenjeff
var ætíð meistari í því að lýsa
ágjörnum, kaldlyndum og harð-
lyndum konum, bæði í bundnu
máli og óbundnu.
Fyrst framan af fékkst Tur-
genjeff aðallega við Ijóðasmíð-
ar, en brátt fór hann að semja
skáldsögur. Þagar hann var lið-
lega þrítugur gaf hann út Dag-
bók veiðimannsins, sem á til-
tölulega stuttum tíma skóp
honum heimsfrægð. í bókinni
lýsir hann því, sem bar fyrir
augu og eyru veiðimanns nokk-
urs í rússneskum sveitum,, en
þar var margt ömurlegt að sjá
og heyra. Rússneska keisara-
stjórnin varð honum stórreið
fyrir rit þetta, en gat í bili ekk-
ert að gert. En svo þegar Tur-
genjeff skrifaði stuttu síðar eft-
irmæli um rússneska stórskáld-
ið Gogol, sem þá var nýlátinn,
þá notaði stjórnin tækifærið og
lét varpa Turgenjeff í fangelsi.
Kom það öllum á óvart, því enda
þótt Gogol hefði á yngri árum
dregið stjórnarfar Rússlands
sundur og saman í háði, þá varð
hann á efri árum stjórnarsinni
svo mikill, að hann lofaði há-
stöfum stjórnspeki keisarans.
Turgenjeff var að vísu látinn
laus eftir stuttan tíma, en bann-
að að búa í höfuðborginni. Þetta
varð til þess, að hann flutti al-
farinn frá Rússlandi. Dvaldi
hann síðan mest í París. Þar
eignaðist hann ágætan vin, sem
var franska hljómlistarkonan
frú Viardot. Turgenjeff elskaði
hana og dáði, lét hana stjórna
sér og ráðfærði sig við hana um
allt. Hún kom honum í kynni
við marga af mestu andans
mönnum Frakklands á sviði
lista, vísinda og bókmennta.
Turgenjeff skrifaði mikið í
París. Rit hans náðu heims-
frægð og voru þýdd smám sam-
an á flest eða öll mál Evrópu.
Turgenjeff lýsti hinu rússn-
eska aðalsmannavaldi, rotnun
þess og spillingu, eymd og áþján
tugmilljóna í sveitum Rúss-
lands. Hann lýsti líka fólki úr
öllum stéttum þjóðfélagsins,
sem í eðli sínu var gott og gáf-
að, en sem allt fór í mola fyrir
vegna ytri aðstæðna. Án þess að
hann gerði sér fyllilega ljóst,
lýsti hann þjóðfélagi, sem var í
upplausn, vegna innri mein-
semda og andstæðna. Hann sá
enga leið út úr þeim ógöngum,
sem hið heilaga Rússland var í.
Hann hlaut því aldrei þær vin-
sældir hjá rússneskum byltinga-
mönnum og vinstrisinnum, sem
hann raunverulega átti skilið.
------------------------------
KUNNINGI MINN heimsóti mig.
Hann var eitt sinn fyrirmynd ungra
manna; nú er hann orðinn gestur í hafnar-
stræti borgarinnar og drukkinn á hverj-
um degi. Allir draumar hans um frama eru
farnir; sjálfur er hann illa til reika, óhreinn
og kaldur. Hann sat hjá mér góða stund.
„Já, vín er gott, —•“ sagði ég, „en ég
skil ekki almennilega .... Af hverju
drekka menn svona, eins og þú?“
Hann brosti.
„Tja, ég veit það ekki eiginlega, en
þetta kemur svona. Það er víst eitthvað,
sem hefir brostið innra með manni; maður
eyðir einum degi svona og svo öðrum og
svo einum til og svo....“
„Er það skortur á viðfangsefnum, skort-
ur á áhugamálum?"
„0, nei, ekki held ég það, við höfum á-
hugamál, við rífumst í Hafnarstræti, við
deilum um stjórnmál og um trúmál og
bókmenntir. Það eru margir gáfaðir menn
meðal okkar.“
„Já, ég veit það. En metnaður? Er eng-
inn metnaður fyrir hendi? Viljið þið ekki
komast áfram, verða eitthvað?"
„Njú,“ — sagði hann, ekki alveg hárviss,
„en það er yndislegt að drekka, skal ég
Hann dó árið 1883. Lík hans var
flutt til Rússlands og jarðað þar
í kyrþey við hliðina á vini hans,
rússneska ritdómaranum Bje-
linskí.
Turgenjeff á enga afkomend-
ur í Rússlandi svo vitað sé.
Einkadóttir hans, sem fór með
honum burtu úr Rússlandi, gift-
ist frönskum manni.
Turgenjeff er nú gleymdur
víða um lönd, en þess verður að
geta, að hann er talinn mesti
formsnillingur allra rússneskra
skálda. Hann er líka einn mesti
sálfræðingur, sem skrifað hefur
á rússneskri tungu. Lýsingar
hans eru frábærar. Þegar hann
skrifar um hina kaldlyndu,
fögru og eigingjörnu hefðar-
konu Írínu í skáldsögunni
„Reykur“, voru allir, sem eitt-
hvað þekktu til í höfuðborg
Rússlands, sammála um, að þeir
þekktu Írínu, en gat ekki kom-
ið saman um, hver hún var.
Slíka samnefnara fyrir heilar
segja þér, með jafningjum sínum og sitja
í sólinni undir bárujárninu á Arnarhólstúni
og láta sig dreyma.“
„En um iuorguninn? Þegar ekkert vín er
til?“
„Ja, ef til vill fer maður allt af að drekka
aftur af vanlíðan vegna drykkju dagsins
áður. Ég hef stundum hugsað um það, að
þar væri skýringin.“
„Já, en sjálfur veiztu um voðann af
þessu. Ég hef alveg gefist upp við að skilja
þetta. Ég skil þá menn, sem eru orðnir
krónískir, — menn, sem hafa fengið svo
mikið af eitrinu í sig, að líkaminn heimtar
allt af meira, — en ég skil ekki þá, sem
ekki eru þannig á vegi staddir. Einu sinni
smakkaðir þú ekki vín í þrjú ár. Hvernig
stóð á því að þú byrjaðir aftur?"
„Ja, það kom svona.“
„En nú veiztu að þú mátt ekki bragða
vín, því að þá leggstu í drykkjuskap. Þú
veizt, að þú ert ekki einn af þeim mönn-
um, sem getur þegið eitt eða tvö glös.“
„Já.... Þetta eru ljótu umhleypingarn-
ir.“
,,Já,“ svaraði ég, „ég man ekki eftir
svona umhleypingum hér í Reykjavík.
V.S. V.
AUGNABLIK!