Heima er bezt - 01.03.1951, Blaðsíða 32

28
Heima er bezt
Nr I
Óblíð örlög á ísvori
Viðureign hunds og tófu
JÖRÐIN er hulin snjó og frera, en um
hádaginn er þó eins og vorþeyr sé kominn
í loftið, enda er iiðið fram á útmánuði.
Biærinn er tekinn að hlýna meðan sólar
nýtur við, og stöku sinnum klökkna svell-
glottarnir við hót hennar. Aftur á móti
leggur hrákaldan svala upp af jörðunni,
jafnskjótt og sólin er gengin undir, — þá
hrímar allt á ný og glott mánans speglast
í gljánni.
Þannig er endurminningin um kalda vor-
ið, þegar fuglarnir frusu niður í ísinn á
víkunum, og refirnir komu niður að sjón-
um til fanga, og drápu fuglana í hrönnum
sjálfum sér til framdráttar.
Oblíð veðráttan hefur sett mark sitt á
menn og dýr: Mennirnir eru óvenju vot-
eygir og veðurbitnir, og sumir hafa jafn-
vel fengið kuldapolla á hendur og fætur,
en flestir hafa þeir nóg að bíta og brenna.
Hins vegar skortir ekki svo lítið á það, að
dýrin fái magafylli. Hestarnir eru hnútu-
berir og úfnir, þótt víðast hvar njóti þeir
húsaskjóls um nætur, og sauðféð er kvið-
dregið og fjörlaust. Hve illa hljóta þá ekki
þau dýrin að vera leikin, sem aldrei hafa
í hús komið og ekkert þekkja til líknar eða
umönnunar mannanna, verða algjörlega að
treysta á mátt sinn og megin sér til bjarg-
ar?
Margan daginn hópa smáfuglarnir sig
heima við bæinn í von um að fleygt kunni
að verða út til þeirra brauðmolum, og
krummi karlinn gerir sig óvenju heima-
kominn — hoppar kringum auðan blett
við kálgarðsvegginn, þar sem skójpinu er
hellt, lyftir sér aðeins upp á staur á veggn-
um, meðan húsfreyjan hellir úr fötunni,
veltir þar vöngum og krunkar, þar til hún
hverfur aftur inn í bæinn. Síðan byrjar
hann að gogga í „krásirnar", sem úr föt-
unni kunna að hafa komið.
Ut með ströndinni halda sjófuglarnir sig
í smávikum. Lengst af hefur fjörðurinn
verið ein hjarnbreiða, og þegar síðustu vak-
irnar lagði, frusu fuglamir niður í ísinn.
En nú eru víkurnar orðnar auðar á ný.
Þeir dansa, fara á veiðar og
flakka um hina villtu víðáttu
þangað til lífi þeirra lýkur. —
Hvað af þeim verður þá er eins
óvíst og hvaðan þeir eru upp-
runnir.
I stórstraumsflæðinni við komu sumar-
tunglsins liðaðist ísinn sundur, og jakarn-
ir bárust út á auðan sjó. Þar urðu þeir
brátt að krapi, og nú hafa hræ fuglanna
losnað úr þeim og eru farin að reka upp
að ströndinni. Og mitt í þessum valköst
kúra þær fleygu verur, sem enn eru á lífi,
sitja í flæðarmálinu upp undir Iandísnum,
sem sjórinn hefur smá molað framan af.
Þarna hafa fuglarnir skjól fyrir norðan-
gjólunni, og fram undan er auður sjór, þar
sem þeir geta náð sér í æti. Margar fugla-
tegundir hafast þarna við: æður, endur,
tjaldar og margar fleiri.
En þótt nú sé að verða bjargvænlegra
fyrir fuglana, en áður, hrynja þeir þó niður
úr kulda og harðrétti, og margt fleira ógnar
lífi þeirra. Ennþá er harka í landi, og
fjaliarefurinn er hungraður. Hann leitar
tíðum til sjávar, því þar er helzt ætisvon
í slíku árferði, sem nú er.
Og oft hafa fuglarnir séð rebba hremma
bráð sína í hópunum við víkurnar, — en.
líklega eru fuglshöfuðin ákaflega gleymin
— því að aldrei huga þeir að þessari hættu
fyrr en um seinan — ekki fyrr en refurinn
stekkur fram af móðnum og hefur hremmt
einn úr hópnum.
Daglega má sjá för tófunnar niður að
ströndinni, og svo virðist, að þótt hart sé í
ári, kæri hún sig ekkert um að leggja sér
til munns fuglahræin, er rekið hafa á land
og nóg er til af, heldur vill hún ná sér í lif-
andi fugla, — vill finna blóðbragð og sjá
rauða dropana skreyta snjóinn.
Um þetta vitnar rauðdropótt slóðin upp
frá víkunum.
Morgun nokkurn seint á einmánuði varð
ég sjónarvottur að því, er lágfóta var á
fuglaveiðum í víkinni fyrir vestan túnið,
og slíkur atburður var ellefu ára dreng-
hnokka hreint ekki svo smár í augum.
Það var heiðskýrt veður og enn ekkert
tekið að slakna, þótt sólin væri komin upp.
Háflæði var, en smækkandi straumur, svo
að dálítið bil var milli flæðarmálsins og
móðsins fyrir ofan. Þarna í stórgrýttri fjör-
unni kúrðu nú fuglarnir. Þeir hnipruðu sig
saman, stungu hausnum undir væng eða
drógu hann fast að búknum, svo að líkast
var, að þeir væru hálslausir, og brúnleitar
endurnar og æðarkollurnar minntu á mó-
rauða bandhnykla.
Eg var að koma frá því að reka hesta í
hagann, og kolóttur hundur tritlaði við
hlið mína. Þegar við nálguðumst víkina,
þar sem fuglarnir voru, sá ég hvar mórauð:
tófa kom hlaupandi fram hjarnið og stefndi
niður að sjónum. Hún var á harða spretti,
en þegar hún nálgaðist móðinn, hægði hún
á sér og læddist fram á brúnina. Þar nam
hún staðar stundarkorn og virti fuglana
fyrir sér, rétt eins og hún vildi sjá út, hver
væri kroppmestur og gómsætastur. Og nú
skipti það engum togum; tófan stökk létti-
lega fram af, niður í fjöruna og hremmdi
eina æðurkolluna.
Allur fuglahópurinn spratt upp með
gargi og írafári, sumir steyptust kollhnýs í
ofboðinu, sem á þá kom, lömdu vængjun-
um niður í grjótið og bröltu þannig til
sjávar, því að fæstir náðu að hefja sig tií
flugs — vegna óðagotsins. Og nú vantaði
sannarlega ekki á þá hálsinn. Þeir teigðu
fram álkuna hver í kapp við annan, eins
og þeir teldu sér borgið, ef þeir kæmu
hausnum sem lengst á undan búknum, og
svo brátt varð þeim, að fjörusteinarnir
urðu gráir af driti og fjöðrum, sem reytt-
ust af fuglunum í uppnáminu.
Þegar ég sá aðfarir tófunnar, fuðraði upp
í mér hefndarþorstinn. — Þetta mundi
svo sem ekki fyrsta ferðin hennar hingað- í
víkina. Þær voru ekki fáar blóðrósirnar,
sem ég hafði séð í snjónum að undan-
förnu:
— Sú skyldi nú fá fyrir ferðina! — Urd.
I rdan!
Ég tók sprettinn niður í víkina og sigaði
Kol. Þetta var ungur og ötull hundur,
kunni sitt verk í smalamennskum, en nú
var eftir að sjá, hvernig hann stæði sig í
viðureign við tófu.
Fyrst vissi Kolur ekkert, hvaðan á sig
stóð veðrið, hringsnerist kringum mig og
gelti, — hefur víst ekki séð tófuna — og
sízt skilið í því, að ég væri að siga sér á
fuglana. En þegar ég sigaði aftur og benti
honum, var sem ég hefði brugðið sjónauka
fyrir augu hans og magnað skap hans.
Hann urraði og eins og gildnaði allur, hárin
risu, og hann fitjaði upp á trýnið, svo að
skein í hvítar vígtennurnar. Síðan tók
hann sprettinn í átt til tófunnar, en hún sá,
hvað honum leið og tók einnig til fótanna,
rann undan með æðurkolluna í kjaftinum
— ekki átti að glata fengnum fyrr en í
fi.lla hnefana —.
Fyrst ætlaði tófan að stökkva beint upp
á móðinn, en hann var þarna það hár, að
hún hrapaði niður. Við þetta tafðist hún,
og dróg Kolur nú á hana.
Ég reyndi að fylgja þeim eftir og hljóp
eins og ég gat, og loks sá ég að hundurinn
náði að glefsa í skottið á tófunni, en hún
snerist strax til varnar, og sleppti æður-