Heima er bezt - 01.03.1951, Blaðsíða 10

6
Heima er bezt
Nr. 1
Siglingarnar fyrrum:
Þegar Kong Helge strandaði
við Haganesvik árið 1909
Danski skipstjórinn
segir frá
DÁLÍTIÐ hefur verið skrifað i
íslenzk blöð um strand „Kong
Helge“ við Haganesvík árið 1909.
Þar hafa íslendingar verið einir
til frásagnar. — Skipstjórinn,
sem þá var með „Kong Helge“,
Chr. E. Olsen, er enn á lífi í
Kaupmannahöfn og hefur hann
nýlega skýrt frá þessu sögulega
strandi í danska sjómannablað-
inu „Vikingen". Fer frásögn
hans hér á eftir:
„í þá daga var ákaflega erfitt
að sigla á ísland. Þá voru næst-
um því engir vitar með strönd-
um fram. Til dæmis voru ekki
nema tveir vitar á norðurströnd
þess. Auk þess voru íslandsförin
þá léleg skip og varasöm og þá
skorti mörg þau ágætu siglinga-
tæki, sem nú eru á hverju skipi.
Vélarafl skipanna var og mjög
bágborið. Við sigldum frá Berg-
en og höfðum stykkjavöru og
allt í skuld. Hann lenti í klón-
um á einokunarverzluninni.
Hann gat smíðað svo vel, til
dæmis gat hann sett svo vel
bætur á báta, að alveg féll sam-
an, svo að ekki sást annað en
heilt væri. Faktorinn bannaði
honum að vinna að þessu. Hann
mátti ekkert gera nema fyrir
verzlunina. Það sveið undan
þessu, að sjá maka sinn í kúg-
arahöndum. Það var aðallega
fyrir mín orð, að við losuðum
okkur undan okinu og fluttumst
hingað suður. Við eignuðumst
eina stúlku. Það var erfitt líf hér
í bænum fyrir atvinnulítinn
verkamann. Ég varð því að
hjálpa til að afla brauðs. Ég
þvoði stórþvotta og tók til í hús-
um. Við vorum alltaf bláfátæk
og á hrakningi með húsnæði.
Guðlaugur var friðsemdarmað-
ur. Við sátum í íbúð fyrir at-
beina húsaleigulaganna, af því
að við áttum ekki á öðru völ.
salt meðferðis, en þessar vörur
áttu allar að fara til Norður-
landsins, aðallega til Siglufjarð-
ar. Það er varla hægt að segja,
að nokkur önnur skip sigldu til
Norðurlandsins á þessum árs-
tíma. Það leið að jólum og veð-
ur voru óstöðug og oft risjungs-
leg. Við náðum til ákvörðunar-
staðarins í tæka tíð þrátt fyrir
storma og stórsjóa. Eftir að við
höfðum skipað upp á Siglufirði,
áttum við að halda áfram vest-
ur á bóginn, til Skagafjarðar og
áfram til ísafjarðar. En meðan
við lágum á Siglufirði fengum
við að vita, að mikill skortur
væri á mjölvörum og steinolíu í
héraðinu upp af Haganesvík. Við
vorum því beðnir að sigla þang-
að og bæta úr skorti íbúanna.
Við féllumst á það, hálfóánægðir
þó, enda var ég líka varaður við
að fara þangað. Það var varla
meira en klukkustundar sigling
til Haganesvíkur, en þess ber að
gæta, að dagsbirta var varla
lengur en tvo tíma á þessum árs-
Guðlaugur var orðinn hálf veikl-
aður af ófriðnum, þorði varla að
koma heim, fór að titra ef hann
heyrði hávaða. En ég stóð í því.
Við alþýðukonurnar höfum orð-
ið að reyna margt....
Guðlaugur dó 1937. Næstu ár-
in hýrðist ég í kjallara. Nú er
ég búin að vera 10 ár á Elli-
heimilinu Grund. Mér hefði þótt
gott, þegar ég var barn, hefði
mér liðið eins vel og mér líður
nú.“
Þegar ég var búinn að skrifa
þetta viðtal hringdi Guðbjörg
Guðbrandsdóttir til mín og sagði
hlæjandi:
„Ég lærði öll lög og öll ljóð
þegar ég var ung — og ég söng
við öll störf, söng í flórnum,
söng við mölunina og söng á
teignum, ég song í Laugunum og
söng á göngu minni með vatns-
skjólurnar upp Bankastræti.“
V. S. V.
tíma. Akkerisvindan hafði bilað
hjá okkur og viðgerð seinkaði
dálítið, svo að seint var orðið,
þegar við lögðum af staö, en við
treystum guði og lukkunni.
Þegar við komum til Haganes-
víkur reið á blindbylur. Það var
því líkast, sem skorið hefði ver-
ið á þúsund dúnsekki og dúnn-
inn steyptist yfir okkur. Næstu
daga stóð líka iðulaus stórhríð
á norðaustan. Við neyddumst til
að varpa akkerum án þess að við
vissum vel, hvar við værum,
enda sáum við ekki út úr aug-
unum og norðaustan stormurinn
skall á skipinu, sem lá óvarið.
Uppskipunarbátur kom nú út til
okkar og við gátum komið tölu-
verðu af mjölvöru niður í hann.
Aftur á móti urðum við að henda
olíutunnunum í sjóinn og láta
ráðast, hvort landsmenn gætu
klófest þær, þegar þær ræki á
land.
Allt í einu fundum við, að skip-
ið hjó niðri. Ástandið varð æ
ískyggilegra og við gátum ekki
gefið meira út af akkerisfest-
inni. Ef hún brysti, myndum við
reka á land og ströndin þarna
er ekki hlýleg fyrir menn á
stjórnlausu skipi.
Við lágum um kyrrt þar til
næsti dagur rann upp. Störmur-
inn fór vaxandi og að lokum
neyddumst við til að freista að
komast út. Hásetarnir sýndu nú
frábæran dugnað, enda var
um lífið að tefla. Það var erfitt
verk að draga akkerið inn og ég
held, að það hafi fyrst og fremst
verið Dam stýrimanni að þakka,
að það tókst, en hann var frá-
bær dugnaðarmaður. Hann var
frá Borgundarhólmi. Hann fórst
nokkrum árum síðar, þegar brú-
in brast á „Kong Helge“, steypt-
ist með henni í sjóinn. Eftir að
við komum út, leið ekki langur
tími þangað til við fengum land-
sýn og gátum áttað okkur. Við
beittum upp í og voru þetta eft-
irvæntingarfull augnablik. Það
leið ekki á löngu þangað til skip-
ið hlóðst snjó og klaka. Við höfð-
um ekki ljósker og áttavitinn
varð að einu klakastykki. Við
urðum því að stýra eftir
sprungnum boðum. Þannig börð-
umst við upp á líf og dauða í tvo
sólarhringa. Við höfðum fengið
á okkur marga brotsjói, en skip-