Heima er bezt - 01.07.1956, Blaðsíða 15

/
Ljósufjöll.
og tröllaukin kona að sjá neðan frá þjóðveginum. —
Hin sagan er meir blönduð „rómantík“, en lýsir þó
vel höfuðeinkennum trölla í íslenzkri þjóðtrú, —
tryggðinni, trúmennskunni, ásamt barnalegri grunn-
hyggni.
Er sú saga þannig sögð:
í Ljósufjöllum bjó ung og vænleg tröllamær. Hún
var leynilega heitin tröllasveini „undan Jökli“. Heimili
hans var framan undir Snæfellsjökli. Eitt fagurt vor-
kvöld um sólarlagsbil byrjar tröllkonan unga för sína
vestur á Fróðárheiði á stefnumót. En þar höfðu þau
oftlega hitzt um óttuskeið. Er hún kemur á eystri
fjallsbrúnina og ætlar að stika vestur yfir skarðið, þá
hittist svo á, að Þangbrandur kristniboði er á leiðinni
yfir fjallið og sér hana á fjallsbrúninni. Brá hann þá á
loft krossmarki litlu, en frá því stafaði kraftur svo
mikill að tröllkonan unga má hvergi fram komast.
Verður hún því að nema staðar þarna á fjallsbrúninni.
En nú hafði hún heitið því að hitta unnustann vestur
á Fróðárheiði um óttuskeið, og því loforði vildi hún
ekki bregðast, „því að það er ekki siður vor trölla“,
segir tröllkonan sjálf í sögunni, „að svíkja loforð vor“.
Hún þraukar því þarna á fjallsbrúninni og revnir að
komast leiðar sinnar, en Þangbrandur víkur ekki af
veginum, en fram hjá krossmarkinu gat hún ekki kom-
izt. Vornóttin er stutt. Fyrr en varir skín sólin á fjalls-
brúnina og flagðið unga, sem samstundis varð að
steini.--------
Aldrei missir þjóðsagan marks. Ekkert getur frem-
ur fengið unga menn og konur, til að gleyma stund
og stað, en aurahyggja og ástir. Ef til vill eru þetta
sterkustu og frumlegustu þættir mannsins. Fyrir þessa
sterku þætti mannlífsins varð tröllkonan að steini.
Tíminn er fljótur að líða þegar gróðavon eða ásta-
fundur hefur gagntekið hugann. Oft speglar þjóðsag-
an dýpstu rök mannlegs lífs.---------
Á fjallsbrúninni við þjóðveginn hefur svo tröllkonan
staðið um aldaraðir og gefið fjallveginum sitt óvirðu-
lega kerlingarnafn.
Nálægt nyrðri skarðsbrúninni eru dysjar tvær, við
þjóðveginn allskammt hvor frá annarri. Um dysjar
þessar er eftirfarandi þjóðsaga:
Smalar tveir, annar frá Hjarðarfelli, en hinn frá
Hrauni í Helgafellssveit (Berserkjahrauni), áttust illt
við þarna í skarðinu og léku hvorn annan svo grátt,
að báðir voru nær dauða en lífi, er að þeim var komið.
Þeir máttu þó mæla. Báðu þeir þess, að þeir yrðu dysj-
aðir þétt við þjóðveginn, helzt þannig, að annar sæi
suður af en hinn norður af. Var þetta gert að ósk
þeirra.
Þegar ég fór fyrst yfir Kerlingarskarð, vorið 1917,
skoðaði ég þessar dysjar. Eru þetta allvænir grjóthaugar
og lá þá mikið af nýhreyfðu grjóti utan á dysjunum.
Var sú þjóðtrú þá enn í nokkrum metum hjá mörgu
ferðafólki, að skylt væri að kasta þremur steinum í
hvora dys, er um veginn var farið. Mátti greinilega
sjá vorið 1917, að þá hafði nýlega mötgum steinum
verið í dysjarnar fleygt.-------
í þjóðtrúnni höfðu þessi steinköst tvenns konar
merkingu. Önnur var sú, að kasta bæri steinunum í
refsingarskyni, sbr. að kasta steini að einhverjum, —
en hin var fegurri og á rætur sínar í katólskri kenningu.
Heima er bezt 243