Heima er bezt - 01.11.1977, Page 13

„1. Þeir skulu hafa fjárhaldsmann
sem eigi geta sjálfir farið með
fjármál sín sakir elli, vanvisku
eða eyðslusemi eða af öðrum
ástæðum sem yfirvaldið tekur
gildar.“
I framhaldi af þessu er svo rétt að
skýra frá því að sýslumaður í hverri
sýslu var yfirmaður fjárhaldsmanns
og átti að hafa eftirlit með gjörðum
hans. En æðstur í þessum málum var
sjálfur amtmaðurinn, ef hann kærði
sig um að hafa afskipti af fjárhags-
málum einhverra ómyndugra.
Maddama Geirþrúður varð ekkja
aðeins 44 ára gömul, svo ekki plagaði
hana ellin. Ekki er vitað til að hún
hafi verið vanvitug á nokkurn hátt.
Vegna elli og vanvisku hefur því
ekki verið hægt að lýsa hana ómynd-
uga. Nokkur vissa er fyrir því að
hún gat verið eyðslusöm og erfingj-
ar því á varðbergi af þeim sökum.
Líklegasta ástæðan fyrir skertu sjálfs-
forræði hennar er sú að hún hafi átt
við veikindi að stríða sem hafa lagst
misþungt á hana en þó með þeim
hætti að vandamenn töldu það ekki
ráðlegt að hún stýrði ein fjármálum
sínum eða annaðist uppeldi barna
sinna þriggja sem öll voru undir lög-
aldri þegar hún varð ekkja.
Að þessu veikindastríði maddöm-
unnar verður síðar vikið því það
getur skýrt á ýmsan hátt hegðan
hennar sem olli nánustu þungum
áhyggjum en óvandabundnum
hneykslun. í síðarnefnda hópnum
var Björn Jónsson fjárhaldsmaður
hennar.
3
Maddama Geirþrúður Thorarensen
hefur verið kjarkmikil kona. Hún
hefur í eðli sínu verið glaðsinna og
vildi enga deyflu hafa í ekkjustandi
sínu. Hún var af höfðingjum komin
og vildi haga lifnaðarháttum sínum
í samræmi við það, enda nægur auð-
ur í garði og von á meiri. Hún efndi
til fagnaða á heimili sínu, Eyrar-
landsstofu, með dansleikjum. Til
þeirra hefur hún boðið fyrirfólki
Eggert Ólafur Briem sýslumaður
(1811-1894).
Akureyrar sem ýmist var náskylt
henni eða í venslum við hana.
Það fór þó ekki lágt að einkum
væru það erlendir skipstjórnarmenn
og lausakaupmenn sem litu fagnandi
upp að Eyrarlandsstofu þegar þeir
lögðu skipum sínum á Akureyrar-
poll eftir stormasamar siglingar yfir
úthafið og viðureignina við hafísinn
við strendur þessa hundsrass Dan-
merkurríkis. Heimili madame Thor-
arensen stóð þeim ætíð op:ð og þar
gátu þeir hrist úr sér sjóriðuna og
liðkað skankana eftir sjóvolkið.
í sjálfu sér voru kynnin við þessa
erlendu menn engan vegin umtals-
verð. Margir eldri skipstjórnarmanna
voru gamlir kunningjar föður henn-
ar og heimilisvinir. Ekkert var óeðli-
legt við það þótt þessi elsta dóttir
Thyrrestrups kaupmanns treysti
gömul kynni þegar hans naut ekki
lengur við. Þá ber að líta á það að
þessir erlendu menn voru í raun og
veru landar hennar sem henni gekk
mun betur að skilja en kotungana
sína íslensku. Að ekki sé nú talað
um hvað þessir menn voru að hennar
dómi betur siðaðri og hæfari til að
umgangast hefðarfólk.
En eins og gengur er misjafn sauð-
ur í mörgu fé. Og ekki voru allir er-
lendir gestir maddömunnar hvít-
þvegnir englar. Margir lausakaup-
manna höfðu átt viðskipti við heim-
ili hennar allt frá dögum manns
hennar og vöndu þangað komur sín-
ar. Þessir menn voru dálítið fyrir-
ferðarsamir á stundum, enda með
fullar hendur fjár og nokkrar háls-
langar í vösum. Hinir erlendu menn
lögðu auðvitað á borð með sér hinn
blautari kost veislufanganna.
Ekkert af þessu hefði þó verið
frásagnarvert ef svo óheppilega hefði
ekki viljað til að gleðiíeikir mad-
dömunnar voru gerðir að umtalsefni
í lögregluskýrslu.
Þetta skeði í septembermánuði ár-
ið 1858.8 Og þá risu hárin á Bimi
Jónssyni tilsjónarmanni. Eftir ýms-
um sólarmerkjum að dæma hefur
hann ekki einungis átt að hafa eftir-
lit með stundlegum hagsmunum
maddömunnar, heldur mun og hafa
verið ætlast til að hann vekti yfir
siðgæði hennar.
Þetta hlutverk var ofvaxið Birni
Jónssyni þótt hann hefði vilja og
kosti til þess, af þeirri einföldu
ástæðu að maddaman lét engan segja
sér fyrir verkum í þessum efnum.
Enda hefði það verið sannkallað
nunnulíf hjá henni ef Björn Jónsson
hefði átt að ráða þar ferðinni. Svo
ber á það að líta að engar sögur
ganga af hneykslunarverðri fram-
komu hennar fyrr en kom fram á
árið 1860. Þá hljóp svolítill galsi í
hana sem mikill úlfaþytur var gerð-
ur útaf og Björn minnist á í bréfinu
til Eggerts sýslumanns og lesendur
munu lesa um hér á eftir.
4
En víkjum að septemberatburðunum
árið 1858.
Jón Finsen héraðslæknir telur það
skyldu sína að gera yfirvöldum að-
vart um að hann hafi orðið þess
áskynja að einn af vinnumönnum
maddömu Geirþrúðar Thorarensen
á Stóra-Eyrarlandi hefði nælt sér í
kynsjúkdóm (gonorrhoe). Yfirvöld
brugðust rösklega við að uppræta
sjúkdóminn og í leit að kvenmanns-
belg þeim sem sýkt hefði vinnu-
Heima er be'zt 361