Heima er bezt - 01.09.1996, Qupperneq 20

Ólafur Þ. Hallgrímsson, Mælifelli:
Tvö minningabrot frá Valþj ófs staðarkirkj u
Nægir þar að nefna þá bræður
af ætt Svínfellinga, Þorvarð
og Odd Þórarinssyni, sem
uppi voru á 13. öld en Þorvarður er
af sumum fræðimönnum talinn vera
höfundur Njálu.
A þessum tíma er talið, að staðið
hafi skáli mikill á Valþjófsstað, reist-
ur á söguöld, og telja ýmsir, að fyrir
honum hafi verið hin svo kallaða
Valþjófsstaðarhurð, sem síðar varð
kirkjuhurð í þeirri kirkju, er fyrst
reis á Valþjófsstað, sem stafkirkja að
norskri fyrirmynd, veglegt hús og há-
timbrað, er stóð að stofni til allt fram
undir miðja 18. öld.
Valþjófsstaðarhurðin er fagurlega
útskorið listaverk og einhver mesti
dýrgripur í eigu þessarar þjóðar.
Sú tilgáta kom fram hjá Barða
Guðmundssyni, fræðimanni, að
Randalín Filippusdóttir, ekkja Odds
Þórarinssonar, hafi skorið hurðina
út, en um það verður ekki fullyrt.
Hurðin var seld til Kaupmanna-
hafnar um miðja 19. öld, en afhent
Islendingum á ný árið 1930 og er nú
varðveitt í Þjóðminjasafni íslands,
sem kunnugt er.
Halldór Sigurðsson, tréskurðar-
meistari á Miðhúsum, skar út ná-
kvæma eftirlíkingu af Valþjófsstað-
arhurðinni, og þjónar hún sem innri
hurð í núverandi kirkju á Valþjófs-
stað, en það voru burtfluttir Fljóts-
k
A
:
Valþjófsstaðarkirkja, sem síra
Sigurður Gunnarsson lét reisa.
Valþjófsstaður í
Fljótsdal er, sem
kunnugt er, fornt
höfuðból. Þar hefur
kirkja staðið a.m.k.
frá því á síðari hluta
12. aldar og margir
höfðingjar gert
garðinn frægan.
dælingar, sem gáfu hurðina í tilefni
af vígslu kirkjunnar árið 1966.
Á Valþjófsstað hafa staðið nokkur
kirkjuhús og ýmsir klerkar gert garð-
inn frægan. Ekki verður saga Val-
þjófsstaðarpresta rakin hér, en nefna
má nöfn sr. Hjörleifs Þórðarsonar á
18. öld, skálds og latínusnillings,
sem m.a. þýddi Passíusálmana á lat-
ínu, og sr. Vigfúsar Ormssonar, hins
mikla búnaðarfrömuðar, sem sat
staðinn lengi og skildi eftir sig merk
spor og mikil ætt er frá komin.
Þá sat á Valþjófsstað um tíma á
seinni hluta 19. aldar, sr. Lárus Hall-
dórsson, síðar fríkirkjuprestur á
Reyðarfirði og í Reykjavík.
Kirkjur á Valþjófsstað stóðu um
aldir heima á staðarhlaði innan
kirkjugarðs, sem enn mótar fyrir.
Síðla árs 1883, fékk staðinn sr.
Sigurður Gunnarsson á Ási í Fellum,
en Áss- og Valþjófsstaðarprestaköll
voru sameinuð með lögum árið 1880
og sr. Sigurður því síðasti prestur er
sat á Ási.
Hann hófst handa með kirkjubygg-
ingu og lét reisa nýja kirkju á grund-
inni nokkuð neðan bæjar. Var það
fyrsta kirkjan, er þar stóð. Kirkjan
mun hafa verið vígð 1888.
Þetta var timburkirkja með báru-
járnsþaki og háum turni, en kór eng-
inn, þrír gluggar á hvorri hlið og þrír
á turni: tveir á hvorri hlið og einn lít-
332 Heima er bezt
’ iw-wt