Æskan - 01.04.1970, Blaðsíða 55

1
SKELJAR í söltum sæ
^ Svar tj[ a: jjcð hverjum
J^'arstraumi skolar hafið upp
[jj stl'öndunum vissu dýrmæti,
jj Aanda lieim, sem eftir leita.
áv' 1T1“ nefna skeljar, sem
or1*"1 tlata l)ntt íflHegir hlutir,
s ”u er skeijasöfnun tóm-
lt a,1daskemmtun um allan
I'úsundir safnara leita á
i 'arströndum, og sumir kafa
JUpið eftir þessum gersem-
Vj, *lafsins. Náttúrufræðingar
8 Uni nálega 100 skeljateg-
Ulldir
’ °B er þær ekki eingöngu
. *nna i höfunum, heldur og
jJ01'num, ám og flæðilöndum.
)ö Jö»breytni skeljanna að
grj"n* I'tblæ og fyrirferð cr
kr. Skel getur líkzt
«ga Ublaði’ mótuðu 1 stein, ell-
liðr'i .cfií?1’ eyra, skrúfnagla,
kló * b'’ tuitlan-höfuðfati, ijóns-
°g mörgu öðru. Hver skel
hefur einhvern tíma hýst lif-
andi veru, ■— lindýr, og teg-
undin getur verið skyld ostru
ellegar garðsnigli.
Lindýrin, ein at' elztu og ár-
angursríkustu tilraunum nátt-
úrunnar í hyggingu lifvera, eru
hryggleysingjar svonefndir. En
þar sem hin innri beinagrind
eða uppistaða hryggdýranna er
ófögur á að líta, er samsvar-
andi lífæri lindýranna, skelin,
dálítið minnismerki um fegurð
lífsins, og heldur hún lit sínum
og lögun lengi eftir dauða dýrs-
ins, sem hún tilheyrði.
Yzta lag skeljarinnar er
liornhúð. Miðlagið er þykkast.
Innsta lagið er þunnt og þer
postulínsblæ. Kjarni skeljar-
innar getur borið margs konar
litbrigði eftir því, hver tegund-
in er. Úr þessu lagi kemur
perlumóðirin, sem notuð er i
linappa, skrautmuni og fleira.
Og i þessu lagi myndazt hin
ekta perla, en ástæðan til perlu-
myndunar er sú, að eitthvert
aðskotaefni kemst inn i skel-
ina og líkami dýrsins myndar
utanum það liarða liúð til að
gera það óskaðlegt.
Skeljar flokkast í tvískeljar
og einskeljar, og er munurinn
auðsær. Eins og nafnið bendir
til eru tvískeljarnar tvær sam-
loka skeljar (samlokur) til
dæmis ostrur, hörpuskeljar og
kúskei. Einskeljarnar leitast
við að mynda skrúfnaglaform,
kuðunga.
Lindýrið, íbúi skeljarinnar,
hefur flókna og viðkvæma líf-
færabyggingu, þar er um að
ræða hjarta, maga, lifur og
nýru. Lindýr, sem lifir í sjó
(skelfiskur), andar með tálkn-
um, og þau sem halda sig í
djúpri leðju, teygja upp langar
sogpípur til að ná í hreint vatn.
Lindýr hafa oft næma skynjun.
Sum hafa flókin augu eins og
skordýr, og vera kann, að þef-
skvnjun þeirra sé næmari en
mannsins. Næmi þeirra gagn-
vart snertingu er mjög snikil.
Skeljaaðdáandi, sem leggur
oft leið sina niður að strönd-
inni, tekur eftir því að daga-
munur er á, hve mikið er um
skeljar. Mest er um þær, þegar
lágt er í sjónuin og eftir storm
af hafi.
Garðyrkjufélag íslands
Svar tii Helga: Garðyrkju-
félag íslands er félag áliuga-
fólks um garðyrkju. Féiagið
var stofnað á árinu 1885. All-
mikið lif virðist hafa verið i
félaginu fram undir aldamótin,
en við stofnun Búnaðarfélags
fslands árið 1899 dró verulega
úr starfi félagsins, því margir
töldu það spanna yfir verksvið
Garðyrkjufélagsins.
bað var svo árið 1918 að
Einar Helgason, ráðunautur,
blés lifi í félagið að nýju, og
hefur það starfað ósiitið síðan,
þótt ekki sé því að leyna, að
starfsemin hafi verið mismun-
andi mikil frá ári til árs.
Á s. I. þremur árum hefur
verið mikil starfsemi i félag-
inu, og hefur það leitt til stór-
aukinnar félagatölu, og eru nú
í félaginu um 500 manns og
árgjaldið er kr. 150,00, en inni-
falið í því er ársritið, sem er
Garðyrkjuritið og fylgirit þess.
Nú er starfsemi félagsins aðal-
lega fólgin í ýmiss konar
fræðslustarfsemi. Má þar íil
nefna, að á vorin hafa verið
haldnir fræðsiufundir með
myndasýningum, á sumrin hafa
svo verið farnar skoðunarferð-
ir í fallega skrúðgarða í Reykja-
vík og nágrenni. Á haustin hef-
ur verið lialdinn einn fundur,
þar sem sýndiar liafa verið
kvikmyndir og skuggamyndir
úr verðlaunagörðum og öðrum
fallegum görðum frá sumrinu.
í fáum orðum sagt er til-
gangur félagsins að efla þekk-
ingu almennings á hvers kon-
ar jurtum, livort sem þær eru
til skrauts eða nytja og kynna
hvort hinar einstöku tegundir
reynast hér vel eða illa. Fólk
þarf líka að þekkja þær jurtir,
sem illa hafa reynzt hér, svo að
það þurfi ekki að eyða tíma og
plássi í slikar tegundir.
Ollum er heimil innganga í
félagið og er bezt að senda
inntökubeiðni i pósthóll' 209,
Reykjavík.
255