Æskan

Árgangur

Æskan - 01.02.1975, Blaðsíða 23

Æskan - 01.02.1975, Blaðsíða 23
INGÓLFUR DAVÍÐSSON: Græni gróðurinn er undirstaða lífsins á jörðunni. Hann notar orku sólargeisl- anna og ólífræn efni til að framleiða lífrænu næringarefnin, sem öll dýr lifa á og fá af orku sína, beint eða óbeint. Græni gróðurinn heldur líka nokkurn veginn jafnvægi milli súrefnis og kol- tvísýrings í náttúrunni. í vatni og sjó lifir urmuli örsmárra svifjurta, t. d. eskilagna og skoruþör- unga, sem hafa blaðgrænu og vinna kolefni úr loftinu. Frumdýr og smá- krabbar lifa á svifjurtunum. Fiskaseiði éta frumdýrin og krabbana. Stærri fisk- ar éta bæði seiði og krabbadýr. Jafnvel stórir skíðishvalir lifa á svona smáátu í sjónum. Dauð dýr og úrgangsefni falla niður á botninn og verða svifjurtunum að gagni sem köfnunarefnisnæring. Hringnum er þar með lokið. Ár og lækir og regn skola miklu magni næringarefna út í hafið og vötnin ár og síð. Lítum á Mývatn, Þingvallavatn eða önnur veiðivötn. Næring skolast í Þau af landi, og sól skín á vatnsflötinn. '♦-------------------------------------- í náttúrunni á öðrum Örsmáar svifjurtir og svifdýr hagnýta þessa næringu. Skordýr, skordýralirfur o. fl. smádýr lifa á svifverunum — dýr- um og jurtum. Smáfiskar, t. d. silungar, éta svifþör- unga o. fl. þörunga, lirfur o. fl. Stórir fiskar lifa á smáfiskum, bæði fuglar og landdýr veiða fisk sér til matar. Þegar fiskar og önnur lagardýr deyja, sökkva þau til botns og rotna. Bæði jurtir og smádýr gera sér gott af rotnunarleifun- um. Enn er hringrásin fullkomnuð. Þess- ar lífs- eða næringarhringrásir eru í rauninni ærið flóknar. Hvert dýr étur annað, satt er það, en sníkjuverur koma hér mikið við sögu. Mörg smávaxin sníkjudýr lifa á fiskum og öðrum sjávar- dýrum, og stundum lifa enn smærri sníkjudýr á hinum sníkjudýrunum. Sveppir snlkja á jurtum o. s. frv. Blað- lýs éta suma sveppi, maurar lifa á blað- lúsum og hafa þær jafnvel fyrir kýr. Hvítur smásveppur lifir á húsflugum, og verða þær líkt og mjöli drifnar, veiklast og deyja. lifir hver Tvær stórar mauraþúfur standa við gangstíg í suðrænu landi. Allt er fullt af skríðandi maurum umhverfis. Sumir skríða lausir og liðugir burt til fanga, en aðrir halda heim með byrði sína. Ekki er komandi nærri mauraþúfunum, því að maurarnir geta bitið illilega. Samt hika menn við að eyða þúfunum. Hvers vegna? Jú, í grenndinni er talsvert af snákum og höggormum, en maurarnir halda þeim í hæfilegri fjarlægð. Vogi ormur sér of nærri, er hann étinn upp tii agna á svipstundu. Menn vilja heldur nábýli mauranna og njóta góðs af varn- arkerfi þeirra. Ekki er mönnum vel við mikla mýflugnamergð, en mýflugur og lirfur þeirra eru mikilsverð fæða fyrir silung. Köngulær gæða sér líka á flug- unum. en hún hafði bara eignast tvo. Og þetta voru reyndar líka dálítið einkennilegir ungar. Endurnar görguðu og skræktu hver í kapp við aðra, þegar þeir kjöguðu á eftir henni undan runnanum. Annar eins hávaði hafði aldrei heyrst þar áður. „Hvað er nú þetta?" spurðu þær. „Þetta eru börnin mín,“ sagði litla öndin stolt. Hinar endurnar máttu ekki sjá að hún var ekkert minna hissa en Þær. Börnin hennar voru nefnilega allt öðruvísi en andar- ungar eiga að vera. I staðinn fyrir mjúkan dún voru þau þakin mjúku hári. Þau höfðu ekki tvo fætur heldur fjóra. Reyndar voru þau með andarnef og sundfit, en þau höfðu örsmáar klær á afturfótunum, sem kannski myndu einn góðan veðurdag líkjast klónum hans Biggoons. „Bra, bra, bra! Burt með þau!“ görguðu endurnar, böðuðu út vængjunum og busluðu gríðarlega. „Burt með þau! Þau eru líkari Biggoon en okkur. Sjáðu bara afturfæturna. Það eru strax komnar klær! Burt með þau, áður en við drepum þau! Annars drepa þau okkur þegar þau eru orðin stór. Þau eru ekki af okkar kyni. Þú verður að fara með þau burt. Þau eiga ekki heima hér!“ Hinar endurnar gerðu svo mikið veður út af þessu, að veslings litla öndin fór burt með fyrirlitnu börnin sln tvö, sem hún var svo stolt af. Hún vissi ekki hvert hún ætti að fara. Ef hún færi upp með ánni, næði Biggoon henni aftur og neyddi hana til að búa í rottuholunni. Kannski mundi hann líka drepa börnin, því þau höfðu andarnef og sundfit og komu úr eggi. Hann var vís til að segja eins og endurnar, að þau væru ekki af hans kyni. Það leit ekki út fyrir að nokkur annar en hún mundi elska veslingana hennar litlu, svo hún ákvað að fara með þau langt, langt í burtu. Þau syntu eftir einni kvíslinni á ánni. Þegar lengra dró, þrengdist kvíslin og fjöllin nálguðust. En nú voru þau líka á leyndum stað. Langt, langt í burtu bæði frá hinum önd- unum og Biggoon. Og þarna bjuggu þau þangað til börnin voru fullvaxta. Börnin voru reyndar ósköp ánægð með lífið, og þegar kom að því, að þau verptu eggjum, voru ungarnir sem skriðu úr þeim alveg eins og þau. Enn þann dag í dag búa fáein svona dýr við fjallalæki í Ástralíu. Við og við kemur einhver auga á eitt þeirra. Ef það er einhver úr ættbálkunum, segir hann: „Ég sá gayardaree.“ Ef það er hvítur maður, segir hann:: „Hvað haldið þið? Ég sá andnefjaðan platyphus!" En þótt nöfnin séu ólík, þá ber öllum saman um það, að þessi dýr eru engum öðrum iík. Því hvaða rotta verpir eggj- um? Og hvaða önd hefur fjóra fætur?

x

Æskan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Æskan
https://timarit.is/publication/383

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.