Æskan - 01.04.1981, Blaðsíða 4
reif fyrsta blaðið, með tileinkuninni, í
tætlur.
Hver er þá þessi maður, sem sagt er
um: ,,Það er aðeins einn Beethoven til
í heiminum"?
Ludwig van Beethoven fæddist í
Bonn 16. desember 1770. Ættaður
var hann frá Hollandi; þetta var tón-
listarmannaætt og fyrsti maður henn-
ar fluttist frá Antwerpen til hirðar
furstabiskupsins í Bonn og varð
hljómsveitarstjóri þar. Beethoven
þessi átti son, sem Johan hét og var
tónlistarmaður; hann giftist og bjó líka
í Bonn. Johan Beethoven var maður
drykkfelldur og átti Ludwig sonur
hans því lítilli heimilisgæfu að fagna í
uppvextinum. Faðir hans sýndi hon-
um hvorki nærgætni né umhyggju,
segja ævisöguhöfundar Beethovens.
En einu hnossi átti hann þó að fagna í
uppvextinum. í Bonn var mikið og
örvandi tónlistarlíf. Furstabiskuparnir
höfðu sínareigin, ágætu hljómsveitir,
og Ludwig hinn ungi hlustaði á alla þá
hljómleika, sem honum gafst færi á.
Sjálfur var hann ekki nema rúmlega
12 ára, þegar hann var orðinn dug-
andi píano- og orgelleikari; auk þess
hafði hann þá og fengist við tónsmíð-
ar.
Beethoven var mjög bráðþroska,
andlega, og vissi hver köllun hans
var. Hann var 16 ára er hann fór til
Vínar í fyrsta sinn. Og þar var hann
kynntur Mozart, sem lét hann spila
fyrir sig. Það er sagt að Mozart hafi
látiö sér fátt um finnast er hann heyrði
til Beethovens. Mozart hinn mikli hélt
auðsjáanlega að ungi tónlistar-
maðurinn, sem vildi heyra dóm hans,
léki lag, sem hann hefði þaulæft.
Beethoven grunaði að meistarinn
væri miður ánægður og bað hann um
að gefa sér tema til að leika í tilbrigð-
um, og nú fór Beethoven að leika
þannig að Mozart og aðrir viðstaddir
fóru að sperra eyrun. Að endingu
kvað Mozart hafa sagt. ,,Hann kemur
veröldinni til aðtala um sig." Skömmu
eftir þessa heimsókn fór Beethoven
heim; móðir hans, sem hann unni
mjög hafði orðið veik. Eftir að hún dó
hnignaði heimilinu meir og meir, og
að sama skapi ágerðist drykkjuskap-
ur föður hans. Hvorttveggja bitnaði
að sjálfsögðu á syninum, sem þó
ungur væri hafði komist í náin kynni
við ýmsa tónlistarmenn og andans
menn — kynni, sem entust ævilangt.
Beethoven var þegar orðinn kunnur
maður í hljómsveitinni; tónsmíðar
hans hlutu einnig viðurkenningu
þegar Haydn kom til Bonn eftir fyrstu
útivist sína í London, 1792, og Beet-
hoven fékk tækifæri ti að sýna honum
þær. Haydn fór viðurkenningarorðum
um þær og hvatti Beethoven til frekari
starfa. Við þetta tækifæri barst það í
tal að Beethoven skyldi fá framhalds-
kennslu hjá Haydn. Að minnsta kosti
fór hann frá Bonn nokkru síðar, og
kom aldrei aftur þangað til veru. I’
nóvember 1792 kom hann til Vínar, 22
ára, og í þessari borg dvaldi hann
lengstum, það sem eftir var ævinnar.
Hinn ungi tónlistarmaður fékk
kennslu hjá Haydn, en honum urðu
vonbrigði að kennaranum. Haydn var
svo önnum kafinn í öðru að honum
vannst lítill tími til að sinna hinum
unga snillingi. Og þó mun það hafa
valdið enn meiru um árangursleysið af
kennslunni, að meistarinn Haydn
hafði enga samúð með nemanda sín-
um né hugsunarhætti hans. Þess-
vegna var það happ, er Haydn fór ári
síðar í hljómleikaferð til London og
Beethoven gat fengið sér annan
kennara.
Það var hinn velmetni organisti
Albrechtsberger, frægur fyrir þekk-
ingu sína á tónsmíði og kontrapunkti,
og hjá honum starfaði Beethoven af
kappi í tvö ár. Kennari og nemandinn
lentu stundum í stælum. Beethoven
var enginn stillingarmaður að eðlis-
fari, heldur þrár og bráður og leit
talsvert stórt á sig. Um þessar mundir,
1895, gaf hann út sitt fyrsta verk,
Opus 1, þrjú tríó fyrir píanó, fiðlu og
celló. Hann hafði samið ýmislegt áó-
ur, í Bonn, aðallega ýmislegt smá-
vegis, sem hann síðar felldi inn í
stærri tónsmíðar. Svo liðu nokkur ár.
Beethoven spilaði og samdi. Hæfileiki
hans ruddi honum braut í Vín og
hann komst vel af efnalega. Það skipti
miklu fyrir hann, að hann komst '
kynni við ýmislegt áhrifafólk. Árið
1795 kom hann fyrst fram opinber-
lega sem listamaður. Hann lék Þa
píanókonsert sinn í C-dúr, og um
sama leyti gaf hann út Opus 2, þrjár
píanósónötur, sem hann tileinkaði
Haydn. Þessar tónsmíðar fengu
ágætar viðtökur og Beethoven
hagnaðist á útgáfunni.
Árið eftir fór hann hljómleikaferð til
Berlínar og tókst vel. Það var sagt um
hann, að hann væri 1. flokks píanó-
leikari, og hann fékk að leika fyrir
hirðina oftar en einu sinni. Hann
,,improviseraði" svo snilldarlega að
það hreif jafnan áheyrendurna; á Þvl
sviði var hann óviðjafnanlegur. Hinn
heimskunni tónlistarfræðingur Karl
Cherny, sem varð lærisveinn Beet-
hovens, segir m. a.: „Tónaórar hans
voru sérstaklega ágætir og furðuleg-
ir. ( hvaða félagsskap, sem hann var,
gat hann jafnan haft slík áhrif á hvern
einasta áheyranda, að allra augu
vöknuðu og margir grétu hástöfum-
Því að það var eitthvað undursamlegl
í tjáningu hans, fyrir utan fegurð og
frumleik hugmynda hans og andríkið,
sem hann beitti íframsetningu. Þegar
hann hafði lokið slíkum órum átti
hann það til að fara að skellihlæja og
draga dár að áheyrendunum fyrir að
þeir höfðu klökknað."
Framhald.
Hvar eru Inga og Pétur?
2
á