Muninn - 01.12.1964, Blaðsíða 7

hraða að þjóðin hefur ruglazt í ríminu og
tekið sjálf á sprett; hvert hlaupið er veit
enginn. í einu vetfangi hefur þjóðin við
leifturblik gullsins kastað frá sér byrðum
sínum og gengið á vit bjarmans. Við þetta
hafa mörg andleg verðmæti færzt í kaf, list-
irnar orðið hornrekur en Mammon settur
í hásætið. Það er eins og taugaspennan og
óðagotið hafi náð heljartökum á þjóðinni;
menn hafa ekki lengur tíma til neins; þeg-
ar færi gefst frá Mammonsþjónkuninni
gTÍpa þeir sér helzt Vikuna í hönd ellegar
horfa á þriðjaflokks ameríska kvikmynd.
Fáir láta sér detta í hug að verja tómstund-
um sínum til neins sem krefst hugsunar; þá
er ólíkt fyrirhafnarminna að láta mata sig
á einhverju sem rennur ljúflega niður. Hið
opinbera sýnir listum vítavert tómlæti og
kemur það ekki sízt í ljós í hinni smásálar-
legu en þó einkum handahófskenndu út-
hlutun fjár til listamanna þjóðarinnar.
Þetta er þó kannski ekki verst; listamenn
hafa hingað til getað lifað án viðurværis
sem listamannalauna; hitt er öllu alvar-
legra hvert áhugaleysi almenningur sýnir
verkum þeirra og var að framan nokkuð
minnzt á ástæðurnar til þess. Verk ljóð-
skáldanna, svo rætt sé áfram um ljóðlist-
ina, eru ekki almenningseign, bækur þeirra
koma margar út í litlu upplagi og seljast
dýru verði; sumar fara beinlínis framhjá
mönnum. Og þar sem menn þekkja skáld-
in svo illa, hafa kannski aðeins lesið verk
þeirra á hlaupum eða alls ekki sökum tíma-
skorts, hyllast þeir til að dæma þau óalandi
og óferjandi. Það eru gömul sannindi en
alltaf ný að mönnum hættir til að vanmeta
það sem þeir þekkja ekki. Menn finna
yngri skáldunum það nr. a. til foráttu að
verk þeirra séu svo myrk, svo óaðgengileg.
Kann að vera að sum skáldin yrki torskil-
ið en það hefur hingað til ekki þótt ljóður á
ráði góðra skálda að einhverja fyrirhöfn
kosti að tileinka sér list þeirra. Mergurinn
málsins er nefnilega sá að menn verða að
kynna sér sem bezt verk skáldana, bæði
yngri og eldri, og greina hismið frá kjarn-
anum eftir því sem þeir hafa vit til; virð-
ist það raunar algjör lágmarkskrafa sem
gera verður til þeirra manna sem eitthvað
vilja ræða skáldskap. En til að geta kynnt
sér skáldskap þurfa menn auðvitað að gefa
sér tíma til þess; ráðið er sem sé einfald-
lega að hægja á sprettinum og gefa sér tóm
til að hugsa.
Skáldið Hannes Pétursson spyr í síðustu
Ijóðabók sinni:
„Hvers mega sín orð ljóðsins?
Stálið hefur vængjazt
og flýgur
langt út fyrir heimkynni arnarins.
Hvers mega sín orð þess?
Brostið net Ijóðsins?
Gert af kattarins dyn
bjargs rótum.
Ó dagar
þegar heimurinn var fiskur
í vörpu ljóðsins.“
Þessi orð hins snjalla skálds knýja fast á;
þau eru hrópandi rödd sem enginn getur
daufheyrzt við. Við lifum vissulega á ör-
lagatímum, kannski meiri örlagatímum en
nokkur önnur kynslóð; allar þjóðir heirns
búa undir skugga vetnissprengjunnar, þess
stáls sem hefur vængjazt og öllu mannkyni
stendur stuggur af gusti vængjanna. Á slík-
um tímum er ekki að undra þótt sú hugs-
un hvarfli að ýmsum að ljóðið sé haldlaust,
net þess brostið, hið sterka net sem staðizt
hefur brotsjói genginna alda sé nú loks
brostið. En við verðum og höfum líka
ástæðu til að vona að þetta sé rangt, þeir
tímar séu ókomnir og þeir komi aldrei.
Þegar hnefarétturinn tekur ráðin, sverðið
er gripið í stað pennans, frjáls hugsun
troðin undir járnhæl vopnasalans, þá er
maðurinn líka kominn niður á stig dýrsins
MUNINN 35