Muninn - 01.12.1964, Blaðsíða 24

M U N I N N
Útgefandi:
Málfundafélagið Huginn.
Ritstjóri:
Páll Skúlason.
Ritnefnd:
Pálmi Frímannsson.
Haraldur Blöndal.
Björn Þórleifsson.
Pétur Jóhannesson.
Auglýsingar:
Axel Gíslason.
Guðmundur Sigurðsson.
Oli G. Jóhannsson.
Ábyrgðarmaður:
Friðrik Þorvaldsson.
Forsíðu gerði Oli G. Jóhannsson.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Það er á leiðinni niður, þessa stuttu stund
frá erfiðinu, sem Sisyfos vekur áliuga minn.
Andiitið á þeim, sem þrælar við steininn,
er þegar orðið að steini. Eg sé hann ganga
niður fjallið þungum, rólegum skrefum,
niður til þjáningarinnar, sem hann sér eng-
an endi á. Þessi hvíld, sem kemur eins
reglulega og andardrátturinn og óbrigðul
eins og óhamingja hans, þessi hvíld er tími
meðvitundarinnar. Hvert skipti, sem hann
yfirgefur fjallsbrúnina og stígur niður til
hinna vesælu bústaða guðanna, er hann of-
jarl örlaga sinna. Hann er sterkari en
steinninn.
Ef þessi goðsögn er sorgleg, stafar það af
því, að hetja hennar gerir sér aðstæðurnar
Ijósar. Hvernig myndi þjáning hans vera,
<ef hann við hvert skref vonaði, að verkefn-
ið myndi takast? Verkamenn nú á tímum
vinna hvern dag svipaða vinnu, og örlög
þeirra eru ekki síður fjarstæð. En þau eru
aðeins sorgleg á þeim fáu augnablikum, sem
maður gerir þau sér ljós. Sisyfos er öreygi
guðanna, máttvana uppreisnarmaður, en
hann þekkir sín hamingjusnauðu örlög í
öllu víðfeðmi sínu: það eru jDau, senr hann
hugsar um á leið sinni niður fjallið. Þessi
glöggskyggni, sem átti að verða hegning
hans, verður jafnframt staðfesting á sigri
hans. Það eru engin örlög til, sem ekki er
hægt að yfirbuga með fyrirlitningu.
Einstaka daga, þegar hann gengur niður
fjallið, ber hugarangrið lrann nær ofur-
liði. En gleðin er einnig oftast á næsta leiti.
Orðið gleði er ekki of sterkt. Ég ímynda
mér Sisyfos enn þá einu sinni á leið niður
að steininum. Fyrst í stað er hann mjög
Jrjáður. Þegar minningarnar frá jörðinni
standa Ijóslifandi fyrir hugskotssjónum
hans og þráin eftir hamingjunni verður of
áköf, gerist Jrað að sorgin brýst fram í
mannshjartanu. Það er sigur steinsins, það
er steinninn sjálfur. Hina þjáningarfullu
örvæntingu er of erfitt að bera. Þetta eru
nætur okkar í Gethsemane. Oidipus Itlýðir
fyrst örlögum sínum án þess að þekkja Jtau.
Sorgarleikurinn hefst á Jdví augnabliki,
þegar augu hans ljúkast upp. En á Jressu
augnabliki örvæntingar og skynleysis, upp-
götvar hann, að hið eina, sem bindur hann
jörðinni, er svöl hönd ungrar stúlku. Þá
hljóma hin stoltu orð: „Þrátt fyrir allar
raunir, segja mér liðin ár mín og sálar-
styrkur minn, að allt sé gott.“ Oidipus
Sofoklesar játar þannig eins og Kirilov
Dostojevskis, sigur fjarstæðunnar. Hin
forna speki og nútíma hetjuskapur komast
að sömu niðurstöðu.
Þegar við höfum viðurkennt fjarstæðuna,
er ekki auðvelt að standast freistinguna að
skrifa handbók um hamingjuna. Er Jrað
svo? Finnum við hamingjuna í erfiðleik-
52 MUNINN