Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1927, Blaðsíða 70

160
Þjóðmálastefnur.
IÐUNN
hugum manna var beint að viðreisninni innanlands. Sú
hreyfing átti upptök meðal yngri samvinnumanna í sveit-
um landsins. Fyrstu ytri tákn hennar var flokkur óháðra
bænda 1916. Þar af spratt Framsóknarflokkurinn. Af-
staða forgöngumanna hans til ríkisréttardeilunnar var sú,
að þeir voru yfirleitt fylgjandi ítrustu sjálfstæðiskröfum
Islendinga, en töldu, að eigi mætti hugur þjóðarinnar
kólna og stirðna í formum ófrjórra lagaskýringa, meðan
ótölulegar sakir fyrri alda hnignunar lægju óbættar hjá garði.
Um og eftir aldamótin hélt atvinnubyltingin innreið
sína í landið. Með henni færðist fésýslu- og stóriðju-
bragur á atvinnulíf okkar við sjóinn. Vistarbandið hafði
verið leyst og fólkið flyktist í veiðiverin og á nýjar at-
vinnustöðvar á ströndum landsins. Þar rís upp nýbygð
með þvílíkum hraða, að slíks munu fá dæmi annars-
staðar en í gulllöndum. í einum bænum voru reistir
margir tugir húsa á nokkrum vikum. Um leið þyntist
sú fylking, sem heldur vörð á gróðrarblettum landsins.
Bændur gerast flestir einyrkjar. Vinnumenn verða jafn-
fágætir og lausamenn voru um skeið. En í landinu rís
upp ný, fjölmenn stétt daglaunafólks, sem byggir heimili
sín á mölinni og sætir þeim kostum, er mishappasöm
veiðimenska hefir að bjóða, þar sem höppum fylgja
glöpp og uppgripum atvinnubrestur.
Meginbreytingunum í atvinnulífi landsmanna fylgdu
annmarkar fjárhyggjunnar, enda voru þær þeirrar ættar.
Uppgripin úr sjónum fengu mönnum höfuðsvima. Menn
gerðust djarftækir á gróðabrögð, kappsfullir, en ekki
fyrirhyggjusamir að því skapi. Því nær allur fjárgróði
var jafnhraðan settur á spilaborð áhættunnar eða látinn
fara í súg óhófslífs og yfirlætis. Mestum hluta fjár- og
framkvæmdaorku var beitt til þess að reisa nýbygðina
við sjóinn og auka sóknina á djúpmiðin.