Kirkjuritið - 01.02.1954, Síða 29

ÞRÓUN ÍSL. KIRKJUTÓNLISTAR
75
orgel til notkunar í Hólakirkju árið 1329. Þetta er vond heim-
ild; ártalið er rangt, og auk þess kemur orgelið ekki fram í
eignaskránum frá árunum 1374 og 1396. Auk þess virðist það
koma fram, að séra Arngrímur lærði hafi ekki þekkt Lárentíus-
ar sögu. Hins vegar kann séra Arngrímur Brandsson að hafa
iðkað íþrótt sína eftir að heim kom, þótt ekki finnist nú heimild
um það. Enda hafa þær farið forgörðum fjölmargar. T. d. í
brununum í Skálholti á 14., 16. og 17. öld.
Fyrsta orgelið í heimildum er nefnt í minnisgreinum Gissurar
biskups frá því í janúar 1543. Sbr. þó Dipl. Isl. III, bls. 565.
Af þeim sést, að hann hefir í þeim mánuði greitt Hinriki Mar-
teins í Kaupmannahöfn 10 jokúmdali og 20 lýbikuskildinga í
skuld sína vegna „organskriflisins“, svo eigi hefir það verið
merkilegt, þótt dýrt sé.
m.
Gissur biskup byrjar þá þriðja tímabilið með því að kaupa
orgelskrifli handa hinni nýreistu dómkirkju í Skálholti. En
tímabil þetta einkennist af árekstrum milli hins gamla og nýja.
Auk þess verða biskupsdæmin tvö til þess að skapa visst ósam-
ræmi.
Árið 1555 gaf Marteinn biskup Einarsson út Handbók sína
handa prestum í hinum nýja sið. Hún var prentuð af Hans
Vingaard í Kaupmannahöfn. Aftan við Handbókina er lítil
sálmabók, sem hefir að geyma 35 sálma, sem allir voru þýðing-
ar- Handbókin hefir varðveitzt í tveimur eintökum aðeins, og
er annað heilt. Bæði eru þau í Kaupmannahöfn. Árið 1558 gaf
Gísli biskup Jónsson út aðra sálmabók, prentaða á sama stað.
I henni var eingöngu 21 sálmur og allir þýddir úr dönsku. Bók
Þessi er aðeins til í einu eintaki, geymdu í Kaupmannahöfn.
h’etta hefir hingað til verið hið eina, sem vitað var um tímabil
Þetta til prentunar sálmabókarinnar 1589.
Með yfirlegu og eftirgrennslan hefir verið hægt að hafa upp
brot og handrit, sem auka þekkingu vora á þessu tímabili.
Árið 1562 gaf Ólafur biskup Hjaltason út guðspjallabók, sem
Prentuð var á Breiðabólsstað af séra Jóni Mattíassyni, prent-
ara Jóns biskups Arasonar. Bók þessi er nú til í stórgölluðu
emtaki, sem varðveitt er í Kaupmannahöfn. Hún var Ijósprent-
uð árið 1933 og gefin út sem annað bindi í Monumenta Typo-