Kirkjuritið - 01.06.1961, Blaðsíða 31

Samlíkingar í Passíusálmimum
AfTAN við útgáfu Fræðafélagsins af Passíusálmum séra Hall-
gríms, er próf. Finnur Jónsson bjó til prentunar, og út kom ár-
ið 1924, ritar dr. Arne Möller stutta grein um heimildir þær,
sem skáldið notaði við samningu sálmanna. Þar segir hann
meðal annars: „Mestallt af likingum þeim, sem oss eru stund-
um svo ankannalegar og óeðlilegar, er sameiginn arfur frá fyrri
tíðum“. Sumar samlíkingaranar eru sóttar í rit, sem sr. Hall-
grímur Pétursson liafði til liliðsjónar, er hann samdi Passíu-
sálmana, og þar auðvitað um sameiginn arf frá fyrri tíðum að
fæða. Sumt eru líkingar, sem verið liafa endursagöar í kristn-
Um ritum allt frá dögum Nýja-testamentisins. En hvernig eru
þessar samlíkingar hugsaðar, og hvers eðlis eru þær, og hvaða
guðfraeðilegar ástæður liggja til þess, að þær liafa orðið svo
h’fraenar öld eftir öld í kristnum ritum? Slík saga verður ekki
sögð í stuttu útvarpserindi, en gæti |)ó verið Jtarft að nema stað-
ar við nokkur atriði, til skilningsauka Jteim, sem vilja lifa sig
uin í lmgarheim þessa dásamlega skáldverks.
Engan J)arf að undra, þótt samlíkingar finnist í Passíusálm-
unum, eins og öðrum skáldskap. Bæði lieiðin og kristin ljóða-
gerð ber J)ess vitni, hvernig skáldin notuðu samlíkingar, dænii
°g kenningar til að skýra efnið og festa J)að í minni J>eirra, er
ujóta skyhlu. Sama er að segja um ræður og prédikanir frá iill-
Utn öldum. En til em sérstakar tegundir samlíkinga, sem orðn-
ar eru til vegna þess, að Jteirra Iiefir verið sérstök J)örf í kristn-
uni ritverkum. Má J)ar minna á líkingamál helgisiðanna, sem
allt frá uppliafi hefir komizt inn í skáldskap og prédikanir, eins
°g vænta mátti. Skírnarvatnið, hrauðið og vínið í altarissakra-
uientinu, er táknmál, sem auðvitað hlaut að eiga að greiða leið
*un í skáldskapinn. Sama er að segja um líkingamál, sem fyrir
^om í ræðum Jesú eða ritum Nýja-testamentisins. Og loks hafa