Nýjar kvöldvökur - 01.10.1943, Page 30

164
BÆKUR
N. Kv.
rún sjálfri sér samkvæm og vinnur hún ó-
skipta samúð lesandans þegar í stað.
Höfundur teflir þarna fram tveimur and-
stæðum. Annars vegar er presturinn fullur
af sjálfbirgingsskap og fræðahroka, en hins
vegar er söfnuðurinn, fákænn að vísu, en
fullur af barnslegu trúartrausti á kirkjuna
sína og dýrlinga hennar. Það kann að mega
deila um, hvort kaþólsk trú hafi átt svo
mikil ítök í hugum manna fram á 18. öld,
en víst er um það, að dultrú hefir ætíð verið
mikil meðal íslendinga.
En það er heldur ekki aðalatriðið heldur
fiitt, hversu skýrt er leidd fram baráttan
milli kaldrænnar efnishyggju eða dauðrar
bókstafstrúar prestsins gegn hinni lifandi
trú fólksins. Sr. Einar er fulltrúi þeirra,
sem ekkert tillit taka til erfðavenju og láta
sér fátt finnast um forn minni. Er sagan góð
áminning þeim, sem svo hugsa. Og hver
veit, nema að kirkjan á Islandi væri betur
komin, ef aldreihefðukirkjuflutningsmenn
að verki verið, enguðshúsinfengiðaðstanda
óhreyfð þar, sem þau voru reist í öndverðu.
En sagan kemur víðar við. Margar góðar
mannlýsingar eru þar, og eru einkum kven-
fólkinu gerð þar góð skil .
Einna skýrastar verða þær Áslaug hús-
freyja og Marta gamla í Vindási. En hins
vegar er Þórelfur, hin góða vera sögunnar,
tæpast eðlileg.
Frú Elínborg hefir þegar aflað sér vin-
sælda með fyrri sögum sínum, og varla
munu þær þverra við þessa bók, því að
hingað til hafa íslendingar kunnað vel að
meta, ef tekin hafa verið söguleg efni til
meðferðar. En hér er einnig gripið á mikil-
vægu máli í þjóðlífi voru: Viðnáminu gegn
hinum eyðandi öflum, sem engu þyrma,
hvorki heilögum véum né öðru. Það við-
nám er oss alltaf jafn nauðsynlegt. Vér eig-
um sífellt vora Strandarkirkju að verja,
hvort sem baráttan reynist jafnsigursæl og
í Selvogi um 1750.
Frágangur bókarinnar er allur hinn bezti.
Samtíð og saga. Nokkrir háskólafyrir-
lestrar II. Rvík 1943. ísafoldarprent-
smiðja.
Því mun hafa verið fagnað af mörgum
er Háskóli íslands hvarf að því ráði að láta
prenta fyrirlestra þá fyrir almenning, sem
haldnir eru í háskólanum á ári hverju, enda
eiga þeir sannarlega erindi til fleiri en
Reykvíkinga þeirra, er á þá hlýða í sölum
háskólans. Eru tvö hefti komin út af fyrir-
lestrasafni þessu, og skal hið síðara þeirra
gert hér að umtalsefni.
í hefti þessu eru 7 fyrirlestrar fluttir af
kennurum háskólans á sl. vetri os: einn
fluttur af dr. Guðmundi Finnbogasyni.
Fjalla fyrirlestrar þessir um hin ólíkustu
efni, sagnfræði, guðfræði, læknisfræði, lög-
fræði og málfræði. Eru allir fyrirlestrarnir
hvort tveggja í senn hinir fróðlegustu og
ritaðir þó við alþýðuhæfi. Ekki skal gert
hér upp á milli einstakra höfunda, en það
hygg ég, að flesta muni fýsa að lesa greinar-
gerð Jóns Steffensens um Þjórsdæli hina
fornu og Jóns Hj. Sigurðssonar um fram-
farir og breytingar í lyflæknisfræði síðustu
30-40 ár.
En þetta er annars bók, sem menn verða
að eiga og lesa. Hún opnar innsýn í ýmsar
greinar vísinda nútímans, og ef einhverjir
væru þeir til, sem héldu, að háskólaprófess-
orar gætu ekki rætt um vísindi sín, svo að
almenningur skildi og nyti, þá er rit þetta
gild sönnun hins gagnstæða.
Kolbeinn Högnason: Kræklui — Oln-
bogabörn — Hnoðnaglar. Rvík 1943.
Útgefandi ísafoldarprentsmiðja.
Kolbeinn Högnason bóndi í Kollafirði
hefir um langan aldur verið víðkunnur fyr-
ir kveðskap sinn. Smellnar ferskeytlur hans
hafa borizt um land allt, og stæni kvæði
hafa birzt við og við, einkum minningar-
kvæði um ýmsa merka menn. Það hefir
þeim verið ljóst, sem þennan kveðskap
þekktu, að Kolbeinn kynni vel að kveða.