Eimreiðin - 01.04.1924, Side 62

190
TVEIR UNGIR RITHOFUNDAR
EIMREIÐIN
Alt þetta mun hafa þroskað hann og gefið honum fyllri útsýn yfir mann-
lífið, enda dylst þetta ekki, þegar þessi síðasta bók hans er borin saman
uið þá fvrstu. Er þar um mikla framför að ræða á flestum sviðum, nema
einu: málinu hefur hrakað stórkostlega hjá höfundinum. Sagan Bam nátt-
úrunnar var rituð á sæmilega góðu máli, en málið á sögunni Undir
Helgahnúk er lítt sæmilegt, því þar ægir víða saman málleysum, útlensk-
um orðum og óíslenskum setningum. Þetta eru mestu lýtin á bókinni, og
þó að höfundinum kunni hér að vera nokkur vorkunn, þar sem hann
‘hefur dvalið ærið lengi erlendis, þá verður maður þó að bera það traust
til hans, að hann vandi sig betur næst á þessu sviði. En þótt málið se
gallað, gætir þess ekki svo mjög við lesturinn, þó að undarlegt meS'
virðast. Höfundurinn ritar af svo miklu fjöri og eldmóði, að hann hrífnr
lesandann með sér.
Sagan hefst með inngangi, þar sem lýst er tveimur íslenskum náms-
mönnum í Kaupmannahöfn. Er kafli þessi svo skemtilega skrifaður, aÖ
maður les hann í einni stryklotu. Annar þessara manna fer til Ameríku
og kemur ekki aftur við sögu fyr en seint og síðar meir, en hinn gerist
prestur heima á Islandi. Eftir að innganginum lýkur, snýst sagan mest-
megnis um son prestsins, Atla, og svo Aslaugu dóttur skólabróður prests-
ins, eftir að þau eru komin heim frá Ameríku.
Halldór Kiljan Laxness er fjölvís rithöfundur. Um það ber þessi bók
órækan vott. Hann þekkir óteijandi strengi sálarinnar og kann að hræra
þá. Hann getur ætt eins og hamhleypa úr viðkvæmustu og innilegustu
draumum hugsana- og tilfinningalífsins út á berangur hryllilegs veruleik-
ans á svo áhrifamikinn hátt, að furðu gegnir. Nægir að benda á veisluna
hjá prestshjónunum á Stað kvöldið, sem Ljúfur litli, engilbarnið, bróðir
Atla, deyr hinum voveiflegasta dauða.* I stofunum á Stað ríkir friður o3
gleði. Frægur söngvari er meðai gestanna, og hann skemtir gestunum m.eð
söng sínum. Hann syngur um vornæturdýrðina. Hér eru fáeinar lfnur:
„Það fór hrollur um unga fólkið í stofunni. . . . Því í sælli hrifning sá
það fyrir sér fslenskan kjarrskóginn á bjartri, hljóðri vornótt, þegar loftið
er þrungið af angan . . . og þar stendur ungur, íslenskur sveinn í kjarr-
inu og teygar að sér anganina og vætir fingurgóma sína í dögginni eins
og vígðu vatni og starir út í fjallgeiminn . . . og hlýðir í sólskríkju-
Ijóðinu á bergmálið frá sinni eigin sál. . . . Og hver átti ekki í sínum
eigin barmi minningu um einhverja slíka nótt, sem hafði liðið í djúpri
einveru og enn dýpri þrá . . ?“
Og þannig heldur veislan áfram í unaði og gleði. jafnvel prestskonan
þunglynda gleymir sér og tekur þátt í gleði hinna. Þá er það, að slysið
ber að. Vagnhestar fælast á hlaðinu, en prestssynirnir hafa sest í vagn-
sætin. Hestarnir æða af stað með vagninn. Og yngri drengurinn hrekkur
yfir framsætið og fellur niður milli hestanna og vagnsins. „í fallinu slo
annar hesturinn járnuðum hófum í höfuð hans, og í minna en einni andra
hafði síðan bæði framhjól og afturhjól rent yfir líkama hans, og lá barnið