Eimreiðin - 01.04.1952, Page 17

eimreiðin
VIÐ ÞJÓÐVEGINN
89
og beztir úti í Kaupmannahöfn, enda viðurkennir höfundurinn, að
hann hafi aðeins rekizt á einstaka slíka muni í kirkjum hér á
landi. Jú, rétt mun það, að vér séum margir syndaselir, íslend-
'ngar. En að fólk frá nýtízku-heimilum á íslandi aki á sunnudög-
um til kirkju sinnar í glæsilegri dollarabifreið, sem kosti tvöfalt
nieira en kirkjuhúsið, er víst harla fátíð sjón. Þessir burgeisar
Ulsdals klerks drattast þó til að fara í kirkju, enda hægt um vik,
þar sem dollara-bifreiðin tryggir, að þeir ofþreytist ekki á kirkju-
göngunni. Allir prestar á íslandi hafa líka bifreið, segir í grein
Ulsdals, og samt eru messuföllin gífurleg. Það er ekki alveg laust
við, að kenni einhverrar gremju yfir velgengninni á íslandi, hinni
syndsamlegu velgengni í landi hinnar kirkjulegu eymdar og spill-
ingar. Stafar sú gremja vafalaust af heilagri vandlætingu, en ekki
neinum lágum hvötum.
Oll hin ytri eymd kirkjunnar á íslandi er þó ekkert hjá spill-
ingunni hið innra. Þar kastar nú fyrst tólfunum. Og það sorglega
eG að rót þeirrar spillingar telur höfundurinn komna frá sjálfu
heimalandi hans, frá Brandesi gamla og félögum hans úti í Kaup-
niannahöfn.
Áhrif hins gáfaða Georgs Brandesar á unga íslenzka námsmenn
í Kaupmannahöfn gufuðu oftast furðufljótt burt eftir að þeir sett-
ust að heima á íslandi. í Danmörku var hann lengur dýrkaður en
a Islandi, þessi veikgeðja og hégómagjarni gáfumaður, sem Fred-
rik Böök hefur sýnt oss í svo skýru Ijósi í bók sinni um Victoríu
Benediktsson, sem hann reit fyrir Sænska Akademíið vegna 100
ára afmælis hennar 6. marz 1950 og út kom í íslenzkri þýðingu
á liðnu ári. Það er hæpin ályktun hjá séra Ulsdal, að fjandsamleg
áhrif Brandesar gegn kirkjunni hafi verkað meira á íslandi en í
Danmörku. Vel kann að vera, að Danir hafi átt bráðgáfaðri og
árvakrari menningarfrömuðum á að skipa gegn Brandesardýrkun-
inni og öðrum skyldum hreyfingum en íslendingar, eins og séra
Ulsdal gefur í skyn. En hér eins og í Danmörku varð aðalvopnið
9egn þeim það sama: að samræma kristindóminn vísindalegum
skoðunum samtíðarinnar. Með öðrum orðum: Það var gripið til
fjálslyndrar guðfræði, eins og séra Ulsdal segir. Svo staðnar ís-
lenzka kirkjan í þessari frjálslyndu guðfræði, sú danska aftur á
móti ekki. En hvernig er hægt að staðna í frjálslyndi? Það virðist
hrein lýsimótsögn (contradictio in adjecto) að komast svona að
°rði. Og ef höfundurinn á með frjálslyndri guðfræði við biblíu-
rannsóknirnar og hina svonefndu hærri krítik frá því um og eftir
aldamótin, þá er það einmitt þetta, sem hann finnur íslenzku