Eimreiðin - 01.04.1952, Blaðsíða 12

84
VIÐ ÞJÓÐVEGINN
EIMREIÐIN
þing. Þess hlutverk er að smíða löggjöfina fyrir þá, sem falið hafa
því umboð til þess, þ. e. fyrir sjálfa þjóðina. Þjóðin velur sér
síðan leiðtoga til að framkvæma lögin, leggur framkvæmdarvaldið
í hans hendur um ákveðið árabil (forsetavald) eða kynslóð eftir
kynslóð (konungsvald). Hitt, að ætla þinginu hvorttveggja, lög-
gjafarvaldið og framkvæmdarvaldið, er ekki þingræði, heldur
flokksræði — og þá oft skammt yfir í einræði.
Eins og valdi forseta hins íslenzka lýðveldis er nú háttað, getur
hann ekki, hve mikilhæfur sem hann er, annast framkvæmdarvald-
ið eitt kjörtímabil, hvað þá meira, ef þingflokksræðið leggst gegn
því. Stjórn Björns Þórðarsonar, sem ríkisstjóri íslands skipaði í
árslok 1942, af því þingið reyndist ekki þess megnugt að koma
sér saman um ríkisstjórn, fékk ekki vinnufrið né gat framkvæmt
stjórn ríkisins, beinlínis vegna þess að þingið hafði bæði vald og
vilja til að gera henni ófært að inna af hendi hlutverk sitt. Að
vísu er þetta ein merkasta ríkisstjórn, sem setið hefur að völdum
á íslandi, síðan landið fékk aftur innlenda stjórn. Því meðan hún
sat að völdum var lýðveldið stofnað á Þingvöllum, 17. júní 1944.
Hefði hún svo ekki verið svipt framkvæmdarvaldinu af flokkum
þingsins, mundi henni að líkindum hafa tekizt það, sem flokks-
stjórnum og alþingi hefur ekki tekizt enn í dag: að stöðva dýr-
tíðina og verðbólguna í landinu, sem síðan hefur verið að sliga
allt og alla.
„Konungur ríkir, en stjórnar ekki“ eru áherzluorðin í einni
þeirra greina, sem birzt hafa gegn endurbótum á stjórnarskránni.
Þessi orð verða ekki skilin öðruvísi en svo, samkvæmt því, sem á
eftir fer, en að þau skuli eiga við forseta vorn, eins og konunginn.
En hvernig fer forseti að ríkja, ef hann stjórnar ekki? Og hver
á þá að stjórna? Svarið virðist hljóta að verða: flokkarnir, sá
þeirra, sem sterkastur er í það og það skiptið. Slík er hin göfuga
stjórnarhugsjón framtíðarinnar! En þjóðin er áreiðanlega búin að
fá nóg af flokksræðinu og óskar ekki eftir meira af slíku fram-
vegis.
Forsetakosningarnar, sem nú standa yfir, sýna Ijóslega, að nú-
verandi fyrirkomulag embættis forsetans kemur á engan hátt í
veg fyrir deilur um kjör hans og starf, hvorki flokkspólitískar
deilur né aðrar. Það er engin ástæða til að ætla, að þær deilur
yrðu harðskeyttari og óeiningin meiri þó að þjóðin væri að kjósa
sér raunverulegan framkvæmdastjóra til fjögra ára í stað þess
ríkistákns, sem nú á að kjósa og farið er um svo óviðurkvæmi-
legum orðum nú í kosningabaráttunni, að nefnt er toppfígúra og