Eimreiðin


Eimreiðin - 01.04.1952, Page 20

Eimreiðin - 01.04.1952, Page 20
92 FYRIR 200 ÁRUM . . . EIMREIÐIN „náttúrusögu“. Það er samtíningur í 37 bókum um flest það, sem vitað var á þeim tímum á sviði vísinda. Til marks um þann lær- dóm, sem þar er saman kominn, er það, að greint er þar frá 40 þúsund atriðum, sem tínd eru upp úr nálega tvö þúsund bókum eftir 454 höfunda, eða svo hefur fróðum mönnum talizt til. Og þessi alfræðibók var samin 1400 árum áður en prentlistin var fundin upp. — Kunnugt er, að Plíníus eldri fórst í eldgosi úr Vesúvíusi árið 79, þegar Pompei og fleiri borgir eyddust. — Þrátt fyrir aldurinn voru prentaðar 43 útgáfur af þessu fornaldarriti fyrstu 80 ár prentlistarinnar, slíkur fengur þótti enn að þeim fróðleik, sem þar var að finna, enda ekki völ á neinu betra. Ýmsir aðrir fornmenn gerðu tilraunir til þess að draga saman í eina heild allt það, sem vitað var, og allt það, sem menntaðir menn voru álitnir þurfa að vita. Öll þekking manna í þá daga var ekki fyrirferðarmeiri en svo, að þeim, sem áttu að teljast vel lærðir menn, var ætlað að vita meiri og minni deili á því öllu saman. Það var því ekki fyrst og fremst handbók, sem ísidor biskup í Sevilla hafði í huga, er hann samdi (á 6. öld e. Kr.) hinar 20 bækur sínar um „uppruna allra hluta“ — Etymologiae sive Origines — heldur einkum og sér í lagi kennslubók til notkunar við æðri skóla. Og á þann veg var rit hans notað lengi vel; það var hinn sjálfsagði leiðarvísir í „þrívegi“ og „fjórvegi" — trivium og quadrivium — í öllum námsgreinum sem sagt, er kenndar voru í skólum, og sem heimildarrit um alla skapaða hluti. Áhrif þessa rits urðu meiri og víðtækari en nú getur átt sér stað um nokkra bók, nú, þegar ekki er óvanalegt að bækur séu fremur hafðar til híbýlaskreytingar en lesturs. Áhrif þess mótuðu skoðanir manna og ritmennsku um langan aldur, og vinsældir þess náðu yfir alla álfuna, einnig hingað til lands. Hér voru uppi fyrir 600—800 árum lærðir menn, sem áttu í fórum sínum eintak af riti ísidors biskups, á frummálinu, eða a. m. k. allmikinn hluta þess, og notfærðu sér það óspart við samningu fræðirita á móðurmáli voru. Það mundi verða langur listi, ef tína ætti til allar þýðingar og stælingar á íslenzku máli úr ritum ísidors. En geta má þess helzta, sem sízt ieikur vafi á að komið sé frá honum. Eru það t. d. kaflarnir í Hauksbók „Um náttúrusteina", „Um regnboga“, „Af náttúru mannsins og blóði“ og „Heimslýsing og helgifræði“- Frá honum er einnig kaflinn um hina sex „heimsaldra" í Veraldar- sögu hinni fomu, einnig prentaður í Rímbeyglu. í „Leifum fornra íslenzkra fræða“ er þýðingarkafli úr riti hans um „baráttu lasta og dyggða". Um allt, sem lýtur að landafræði miðaldanna, eru

x

Eimreiðin

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.