Eimreiðin - 01.01.1975, Page 28

EIAAREIÐIN
er ekki frá því, að ýmsum, sem fást við leikritun, væru Hug-
detturnar holl lesning.
Dæmi um eina aðferð Hrafns, sem reyndar sér glöggt stað
í Sögu af sjónum, er að finna í upphafi ritgerðarinnar í kafla
tvö og þrjú:
2
Hugsaðu þér ástand: t. d. andrúmsloftið á biðstofu tannlæknis, nótt í
sæluhúsi, sjómannafjölskyldu, sem hefur ekki frétt af heimilisföðurn-
um í fjóra daga, þjóðhátíð, fólk sem festist í lyftu, skip sem sekkur o.
s. frv.
Hugsaðu þér síðan persónur, einhverja sem þú þekkir úr daglega líf-
inu og flyttu þær inn í þetta ástand: Hlustaðu á persónurnar tala, hlust-
aðu eftir hugsun þeirra. Fylgstu með viðbrögðum þeirra; reyndu ekki
að aga þær né leggja þeim þín orð í munn, því þær munu bera með sér
hugsun þína í krafti uppruna síns.
3
Hafðu alltaf hugfast að leikur er ástand, en ekki saga. Ætlirðu að segja
sögu, verðurðu fyrst að hugsa hana sem ástand. Byrjaðu aldrei með
hugsunina „einu sinni var“ hugsaðu: Núna — ég er staddur í miðri sög-
unni og lifi, sagan er ekki saga, heldur ríkjandi ástand. Búi sagan yfir
lífi, skiptir engu máli hvar þú setur „núið“ — því hið liðna flýtur gegn-
um núið. Ástand núsins er orðið til vegna einhvers sem hefur gerzt og
er liðið. Núið er hlaðið sprengikrafti liðins tíma.
28
Hugmyndin „sagan er ekki saga, heldur rikjandi ástand“
segir meira um uppbyggingu Sögu af sjónum en fengist með
því að rekja efni hennar. Og „liugsaðu þér síðan persónur,
einhverja sem þú þekkir úr daglega lífinu“ lýsir einnig fylli-
lega þeirri aðferð, er höfundur beitir við persónusköpun sjó-
mannanna tveggja. Hugmyndaleg vinnsla leikritsins er síðan
nátengd þessum línum í kafla 11: „Fréttir af atburðum utan
sviðsins eru oft miklu áhrifameiri en þeir sem fæðast fyrir
augum okkar. Véfréttin blæs eldi í ímyndunarafl áhorfand-
ans.“ 1 rauninni mætti lengi enn rekja saman Hugdetturnar og
Sögu af sjónum, en ég læt slíkt meiri bókmenntabógum eftir.
Lítum hins vegar aðeins á leiktextann. Styrkur hans liggur
oftast i hinu lipra lifandi talmáli og um leið í útúrsnúningum
og þversögnum, sem fara þó aldrei út fvrir ramma liugsan-
legs samtals. Fullyrðingar og athugasemdir, sem búa yfir dul-
búinni hótun án þess þó að vera í beinu sambandi við hið
sjáanlega ástand, skapa síðan innri spennu. Persónurnar bera
með sér anda verksins án þess, að höfundur neyðist nokkurn
tima til að gripa til útskýringa. Tökum dæmi um þá aðferð,
sem textinn er byggður eftir:
I