Ægir - 01.12.1978, Blaðsíða 33

Aðalsteinn Sigurðsson:
Skarkolaveiðar
og dragnót
Dragnótaveiðar hófust hér
við land þegar á síðasta tug
19. aldar þó í smáum stíl væri.
Það voru danskir sjómenn, sem
fyrstir notuðu þetta veiðarfæri
hér, en það var ekki fyrr en
löngu seinna, sem íslendingar
fóru að nota það. Upphaflega
var dragnótin aðallega ætluð til
flatfiskveiða og þá ekki síst
til þess að ná skarkolanum. Við
höfum lengst af lítið veitt skar-
kola í botnvörpu, enda var hlut-
deild okkar í skarkolaaflanum
lengi vel mjög lítil og lengst af
undir 1000 smálestum á ári. Það
var ekki fyrr en á síðari heims-
styrjaldarárunum, að skarkola-
afli okkar jókst til muna og
komst þá mest í liðlega 5000
smálestir. Eftir síðari heims-
styrjöldina héldum við svo okk-
ar hlut um það bil til jafns við
Breta, sem lengst af höfðu veitt
allra þjóða mest af skarkola hér
við land svo langt aftur sem
aflatölur er að finna og senni-
lega frá því að þeir hófu hér
botnvörpuveiðar skömmu fyrir
síðustu aldamót.
Þegar landhelgin var færð út
í 4 sjómílur og dragnóta- og
botnvörpuveiðar voru bannaðar
innan þeirrar landhelgi, féll afli
okkar aftur niður fyrir 1000
smál. á ári. Þá jókst hins vegar
afli Breta og á árunum 1955—
1959 fengu þeir meiri meðalafla
af skarkola á ári en á nokkru
öðru fimm ára tímabili síðan
þeir hófu skarkolaveiðar hér við
land eða liðlega 7000 smál.
Árið 1960, þegar dragnóta-
veiðar voru aftur leyfðar, jókst
skarkolaafli okkar og árið 1964
var hann 5336 smál. og um 1300
smál. meiri en hjá Bretum.
Á árunum 1960—1971 var
skarkolaaflinn hér við land
lengst af mjög nærri æskileg-
um hámarksafla, sem talinn er
vera um 10.000 smál., en komst
þó nokkuð upp fyrir hann stund-
um, einkum árið 1969, þegar
hann varð 14.031 smál., enda
virðist þá hafa verið gengið of
nærri stofninum.
Eftir árið 1972 og útfærslu
landhelginnar í 50 sjómílur,
höfum við setið næstum því ein-
ir að skarkolastofninum og
varla hálfnýtt hann. Vafalaust
eru ýmsar ástæður til þess, svo
sem örðugleikar á vinnslu, sem
hæfir góðum markaði. Þar að
auki eru einhver bestu skarkola-
miðin við landið, þ.e.a.s. Faxa-
flói, lokuð fyrir dragnótaveið-
um lögum samkvæmt, ráðstöf-
un, sem orkað getur tvímælis.
Þó að Bretar veiddu skar-
kolann í botnvörpu, hefir lengst
af verið lítið um slíkar veiðar af
okkar hálfu. Verður því skar-
kolastofninn vart nýttur til fulls
án þess að nota dragnót. Það
ætti heldur ekki að vera neitt
því til fyrirstöðu, ef rétt er að
veiðunum staðið.
Það er margt, sem dragnót
hefir verið fundið til foráttu á
undanförnum árum og verður
nú leitast við að ræða helstu
atriðin hér.
Oft er því haldið fram, að
dragnót taki allan fisk, sem
fyrir henni verður, hve smár
sem hann er. Þetta er ekki rétt
þegar möskvastærð er við hæfi.
Tilraunir hafa sýnt, að bolfisk-
ur sleppur betur í gegnum drag-
nót heldur en botnvörpu með
sömu möskvastærð (2. mynd).
Þar að auki er möskvastærð í
dragnót nú 170 mm, en 155 mm
í botnvörpu. Tilraunir Hafrann-
sóknastofnunarinnar með drag-
nót undanfarin ár hafa glögg-
lega sýnt, að mikill hluti ó-
kynþroska skarkola smýgur í
gegnum þennan möskva (1.
mvnd) (Guðni Þorsteinsson
1976) hvað þá annar fiskur svo
sem þorskur og ýsa.
Undanfarin tvö ár hefir
mjög lítið veiðst af þorski og
ýsu í dragnótatilraunum okkar
í Faxaflóa í ágúst-október. 1
október 1976 var ýsa og þorskur
samanlagt 55 fiskar í 10 daga
leiðangri, en köst voru 57.
Þetta er að vísu það minnsta,
sem fengist hefir af bolfiski í
tilraunum okkar með dragnót
í Flóanum. Það mesta, sem við
hinsvegar höfum fengið, var í
lok ágústmánaðar 1977. Þá var
kastað 56 sinnum og var bol-
fiskaflinn 1087 ýsur eða tæp-
lega 20 í kasti og 63 þorskar
ÆGIR — 557