Ægir - 01.10.1979, Side 16

held þvert á móti, að þeim eigi að ætla ákveðið
en takmarkað hlutverk ásamt verðuppbótum á
vannýttar tegundir til að beina sókninni í æski-
legan farveg, en ekki má treysta á þá sem hjálp-
ræðið eina.
Skattar á sókn í stað afla eru, held ég, enn erfiðari
í framkvæmd vegna vandkvæða við skilgreiningu
á sókn og geta haft svipuð brenglunaráhrif og
bein höft á gerð skipa. Því sóknin er háð öllu í
senn, fjölda, stærð og gerð skipa, sóknarmætti
veiðarfæra og tækja, dreifingu skipa á miðunum og
tímanum við veiðarnar. Sókn er engin kílóvara.
En hvað um sölu veiðileyfa?
Fiskihagfræðin sýnir, að leyfi á „réttu“ verði
geta náð sama árangri og ,,réttur“ skattur. Sala á
veiðileyfum, þar sem ríkið seldi leyfin hæstbjóð-
anda, yrði án efa jafnumdeild og skattlagning. Hins
vegar býður heimild til sölu á leyfum milli leyfis-
hafa upp á markaðsleið til að nálgast hið rétta
verð, þegar fram í sækir. Þá hyrfu þeir frá veiðum,
sem óska þess sjálfir, og selja leyfi að eigin vali.
En hvernig eiga veiðileyfi að vera? Eiga þetta að vera
leyfi til að veiða úr ákveðnum fiskstofni á ákveðnum
tíma með ákveðnum búnaði en óbundin að afla-
magni, eða á að binda þau við ákveðið aflamagn
úr stofni á hvert skip? Til hve langs tíma á að veita
leyfi? Eru leyfin framseljanleg hverjum sem er
hvenær sem er án takmörkunar? Spurningarnar
eru margar og svara við þeim verður að leita með
ítarlegum athugunum fiskstofn fyrir fiskstofn bæði
með tilliti til fiskifræði og atvinnuhátta. Leyfis-
veitingavald er vandmeðfarið. Að veita leyfi til
fiskveiða er ígildi þess að úthluta eignarrétti í
almenningum. Á slíku máli eru margar hliðar,
réttarfarslegar og pólitískar, sem ástæða er til að
kanna vandlega áður en af stað væri farið, auk þess
sem beinlínis lýtur að vernd fiskstofna og sóknar-
kostnaði. Þegar um fiskstofna er að tefla, sem
taldir eru fullnýttir eða jafnvel ofnýttir frá fiski-
fræðilegu sjónarmiði, virðist öruggast að miða
leyfin við ákveðinn afla á skip innan leyfilegs
hámarksafla fyrir heildina, fremur en að freista
þess að takmarka sókn og afla beinlínis með því
að úthluta óbundnum leyfum til þess fjölda skipa,
sem menn telja hæfilegan. Forsendur slíkra ákvarð-
ana eru yfirleitt ekki svo traustar, að stætt sé á því
að bægja mönnum, sem hafa haft framfæri sitt af
veiðum, frá þeim með því að neita þeim um leyfi
í upphafi leyfisveitinga. Þannig næðist ef til vill
ekki stórt skref í upphafi til þess að minnka sókn,
en væri mönnum frjálst að selja leyfin innan leyfis-
hafahópsins, gæti þegar náðst nokkur árangureinn-
ig í þvi efni frá byrjun. Til þess að styðja vi
framkvæmd kerfis af þessu tagi tel ég, að jafnhlið3
þyrfti að beita ströngum fjármagnskjörum við ný'
smíði og innflutning fiskiskipa og stuðningi við þa>
sem vildu leggja gömlum og úreltum skipum. Hvort
tveggja aðferðir, sem þegar er beitt í nokkrum mæl'-
Með tilliti til þeirrar hefðar, sem hér ríkir um
frjálsan aðgang að fiskveiðum, finnst mér ófært ao
hrinda slíku kerfí af stað með uppboðssölu 3
leyfum frá ríkisvaldsins hálfu. Eigna- og tekju-
skiptingaráhrifin í upphafi gætu reynzt of hastar-
leg. Eðlilegast virðist mér að úthluta leyfum j
upphafi til þeirra, sem veiðarnar hafa stundað *
atvinnuskyni, en takmarka síðan aðgang að veið-
unum. Leyfum mætti ef til vill úthluta að einhverju
eða öllu leyti eftir afla á undanförnum árum-
En öll úthlutun verður umdeild. Eins er álitamál
til hvaða tíma ætti að úthlutaleyfunum. Einn mögu-
leiki væri, að leyfin væru til nokkurra ára í senn
en háð árlegri ákvörðun um aflamagn eftir fiski'
fræðilegum aðstæðum, slík leyfi ættu ef til vill bez1
við um þorskveiðar. Tímabundin leyfi til árs eða
vertíðar í senn gætu átt við aðrar veiðar, til dæm|s
síldveiðar við Suðurland. Taka verður eðlilegt tilht
til þess, að mönnum gefist kostur á að nýta nokkuð
kostnað, sem í hefur verið lagt í góðri trú. Alh
er þetta vandmeðfarið.
Málið vandast enn, þegar að framsalsréttinum
kemur? Á að leyfa verzlun með leyfin? Hiklaust
virðist rétt að leýfa verzlun með leyfin innan leyfis'
hafahópsins, ef hægt er að tryggja hlut sjómanna
sanngjarnlega í þessu sambandi. Ef leyfi er se
fyrir eina vertíð í senn, virðist mega tryggJ3
þetta með því að áskilja, að greiða skuli skip'
verjum aflahlut af andvirði seldra veiðileyfa, eða e
ekki er áhöfn á skipi þá renni aflahlutur af leyfiS'
verðinu til lífeyrissjóðs sjómanna. Þessa leið þyr‘
að kanna nánar, því sala á leyfum milli skipa getur
haft í för með sér sóknarsparnað, ef menn ákveða
sjálfir að snúa sér að öðru (hvort sem það eru aðrar
veiðar eða önnur verkefni) fái þeir gjald fyrir veið'
leyfið, sem þeir láta ónotað.
Úthlutun leyfa og endurnýjun þeirra er og verður
augljóslega umdeilt mál. Ef til vill er þessi leið P
helzt til þess fallin að samræma mismunandi sjónar
mið í þessu vandasama máli: Sjónarmið fiskvernd
og hagkvæmni og sjónarmið atvinnuöryggis
byggðarlaga, sem byggja afkomu sína á flS
Miklu máli skiptir, hvernig að leyfisveitingulTl
588 — ÆGIR