Ægir - 01.10.1979, Síða 18

kostnaði. Þannig væru ákvarðanir um það að hverfa
frá síldveiðum teknar út frá einkahagsmunum aðila,
sem fallið gætu að heildarhagsmunum, ef rétt er á
haldið. Með þessu móti er auðlindarentunni haldið
í greininni, en hún ekki skattlögð burt. Jafnframt
er gerð tilraun til þess að koma á sanngjarnri
skiptingu milli útgerðar og skipverja. Sjávarútvegs-
ráðuneytið mun hafa haft þetta mál til athugunar
að undanförnu, að því er síldveiðar varðar.
Auðvitað eru á þessu fyrirkomulagi ýmsir
vankantar og ekki ástæða til að vænta skjóts
árangurs. Sérstaklega þarf að gæta að því,
hvaða háttur yrði hafður á leyfisúthlutun ár frá ári
og hversu lengi hvert leyfi skuli gilda. Hins vegar er'
svo mikið í húfi, að fundnar verði ásættanlegar
leiðir til sóknarsparnaðar, að full ástæða virðist
til að reyna þetta nú í sambandi við úthlutun
síldveiðileyfa.
Hvort þetta er hugsanlegt fyrir aðra stofna, til
dæmis loðnu, þarf að kanna og ræða nánar við alla
aðila, sem málið varðar.
Hugmyndin um landshlutakvóta, sem síðan yrði
skipt í veiðileyfi til skipa, sem selja mætti innan
fjórðungs (kjördæmis), held ég að þurfi að skoða
mjög vandlega. Þetta væri mikið nýmæli, þótt ekki
sé víst, að þetta sé algerlega nýr skilningur á
eignarrétti á almenningum. f hinni fornu lögbók
Grágás segir:
„Það er almenningur er Qórðungsmenn eiga allir
saman“.
Þar áttu fjórðungsmenn - líklega einir, þótt það
sé ekki fullvitað - rétt að fiska og fygla, þó ekki
lengur en sjö mánuði á ári. Mönnum varð snemma
ljóst, að ekki mátti ganga svo nærri gæðum lands
og sjávar að þau gengju úr sér.
Þessum hugmyndum er hér varpað fram til þess
að vekja umræður, en ekki sem hinum einu réttu
úrræðum. Þau finnast víst seint, en að þeim þarf
þó jafnan að leita.
Hugmyndina um fiskveiðistjórnkerfi, sem hér er
varpað fram, má draga saman svo:
1) Framseljanleg veiðileyji til veiða á ákveðnu
aflamagni úr hverjum fiskstofni. Gætt verði
atvinnuhagsmuna og byggðasjónarmiða við
úthlutun. Upphafleg úthlutun án endurgjalds
til þeirra, sem veiðar hafa stundað. Heimild
til framsals þorsk-, rækju- og skelfiskveiði-
leyfa bundin við landshluta eða héruð, en alh
landið fyrir uppsjávarfiskveiðileyfi. Aflahlutir
verði greiddir til sjómanna af andvirði seldra
leyfa.
2) Aflajöfnunarsjóður innan sjávarútvegsins me
gjöldum á ofnýttar en verðuppbótum á van-
nýttar fisktegundir.
3) Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðarins líkt og nU
er.
Aðhaldssöm fjármagnskjör til nýsmíði fiskiskip3
og rífleg aðstoð við að taka úrelt skip úr rekstri
mynda síðan eins konar umgjörð um þetta ker»-
Einnig þyrfti að freista þess að jafna fjárfest-
ingarútgjöld sjávarútvegsins, til dæmis með ny_
byggingarsjóðum hjá hverju fyrirtæki með skatt-
fríðindum, ef notaðir væru á heppilegum tíniurn-
Slík ákvæði gætu að einhverju leyti komið í sta
núgildandi fyrningarákvæða skattalaga.
Á þessu máli eru margar hliðar. Ein snýr a
hlutaskiptunum. Ég held að veigamikill þáttur 1
umbótum á skipulagi sjávarútvegsins gæti veriö.
að sjómenn og útvegsmenn kæmu sér saman uni a
hverfa frá hlutaskiptafyrirkomulaginu í núverandi
mynd og tækju í þess stað upp launakerfi með „kaup1
og prerníu". Laun sjómanna verði ákveðin sem fas‘
kaup og aflaverðlaun, sem miðist við aflaverðms*1
að frádregnum olíukostnaði. Hér gætum við virzt
komin út í aðra sálma. En svo er þó ekk*-
Breyting af þessu tagi stuðlar að því að draga ur
kostnaði við sókn. Til þess að koma henni fram
þarf sanngjarna samninga, sem tryggja sjómönnunt
góð laun.
Nokkur rit, sem við er stuðzt:
1. Anderson, L.G. The Economics of Fisheries Managemenl'
Baltimore og London 1977.
2. Baumol, W.J. og Oates, W.A. The Instruments °r
Environmental Policy úr Economic Analysis of Environ
mental Problems, E.S. Mills ritstj., NBER o.fl. 1975.
3. Hafrannsóknastofnun: Ástand nytjafiska á fslandsmiðUIT1
og aflahorfur 1979. Reykjavík 1979.
4. Tillögunefnd um sjóðakerfi sjávarútvegs og hlutaskip11
Sjóðir sjávarútvegs og hlutaskipti, Reykjavík
5. Jón Sigurðsson og Sigurður B. Stefánsson: Afraks
þorskútvegs á komandi árum. Fjármálatíðindi, n°-
XXV. árg., maí-júlí 1978.
6. Ragnar Árnason: Grundvallaratriði í fiskihagfraeði. ‘ J
málatíðindi, no. 3, XXIV. árg., ágúst-desember 1977-
590 — ÆGIR