Ægir - 01.09.1982, Blaðsíða 24

talsverðu máli í því verki hans. En sleppum nú
þessum kapítula, sem af persónulegum ástæðum er
hér fyrirferðarmeiri en skyldi.
2.7.NÚ eru þrjátíu ár liðin síðan tölvan haslaði
sér völl í veðurspánum, og síðan þá hafa miklar
framfarir orðið. Nú er ekki deilt um það að tölvu-
spár standi miklu framar þeim sem veðurfræðing-
ar geta gert með hinum hefðbundnu aðferðum. í
stað þess að ná aðeins til miðbiks gufuhvolfsins, er
nú spáð um aðrar hæðir, meðal annars um
strauma við yfirborð jarðar. Og sífellt fara spárnar
batnandi, þótt hægt fari. Hvergi hefur verið lagt
meira í þessar spár en í Veðurstofu Evrópu, sem
hefur aðsetur í Reading í Englandi. Sautján þjóðir
tóku sig saman um þessa stofnun upp úr 1970, en
daglegar spár voru fyrst sendar út síðla árs 1979.
Ætlunin var að spá allt að því tíu daga fram í tím-
ann um allan hnöttinn og um hæstu sem lægstu
fleti gufuhvolfsins, en með góðu fjarskiptakerfi
geta þessar spár borist á örskömmum tíma til allra
aðildarlandanna. í stað þess að nota mjög einfald-
aðar líkingar um hegðun loftstraumanna, er nú
leitast við að fylgja út í æsar hinum þekktu lögmál-
um um þessa strauma. Auk þess sem spáð er um
sjálfan loftþrýstinginn í ýmsum hæðum, er líka
spáð um vinda, bæði í lárétta stefnu, og svo upp-
streymis- og niðurstreymissvæði. Þá er hitanum
spáð og einnig raka loftsins, sem af skiljanlegum
ástæðum er kannski forvitnilegastur af öllum þess-
um þáttum, þar sem hann ræður því hvort hrein-
viðri ríkir eða dumbungur og úrkoma.
Flestir telja að Veðurstofa Evrópu í Reading geri
nú fullkomnustu veðurspár sem völ er á, til sólar-
hrings eða lengri tíma. Spárnar eru taldar gera
nokkurt gagn i allt að því sjö daga að vetrarlagi en
sex daga á sumrin. Síðustu daga hvers spátímabils
verða tímasetningar einstakra veðra þó óáreiðan-
legar, en þrátt fyrir það má þó ráða nokkuð um
helstu einkenni veðurlagsins, til dæmis hvort lægð-
ir muni ganga fremur fyrir sunnan eða norðan til-
tekið svæði, svo sem ísland. ísland hefur fengið
aukaaðild að þessari stofnun, og á því völ á öllum
spám, sem þaðan koma. Vegna örðugleika i fjar-
skiptum eru þessar spár þó ekki farnar að berast
hingað þegar þetta er ritað, í desember 1981.
Sá er hængur á þessum spám frá Reading, að
þær eru ekki gerðar nema einu sinni á sólarhring.
Þær geta því ekki hjálpað mikið til að segja fyrir
4
um næstu klukkustundir, en oft gerist það, a
skyndilega koma fram í dagsljósið smálægðir, selU
geta orðið örlagaríkar á tilteknum svæðum. Og
þessum langtímaspám í Reading er jafnvel forða
að taka þessar litlu lægðir til greina nema að ta
mörkuðu leyti, því að þær geta truflað spána Þe&aí
til lengdar lætur. Eftir stendur því það verkefni a
gera sem nákvæmastar spár um næstu franúi .
sólarhring eða minna. Þetta verður að gerast
hverju landi, og að því verður nú senn vikið.
2.8. Árið 1980 gafst undirrituðum annað tæ ^
færi lífs síns í veðurfræðinni. Mér var boðið a
dveljast í sex mánuði á Veðurstofunni í Readmg-
og þar hafði ég mjög frjálsar hendur um viðfangs
efni. Ég kaus að snúa mér að verkefni, sem ég ta
þýðingarmikið fyrir Veðurstofuna, sérstökum ve
urspám, byggðum á þeim veðurathugunum, s
eru gerðar við yfirborð jarðar á þriggja stun
fresti, bæði á landi og sjó. Eins og getið var,un^
næstu málsgrein á undan, hljóta þessar spar
vera annars eðlis en langtímaspárnar, eins og P
eru til dæmis gerðar í Reading. í ÞeSSU
skammtímaspám þarf að viðhafa tiltölulega mi ^
nákvæmni í kortagerð, því að smálægðir, sem
ekkert æskilegar í langtímaspám, skipta hér ein
mestu máli. En sú nákvæmni, sem hér er nauðsy
leg i kortagerð, veldur líka ýmsum vandamal
Þá koma skýrt fram ýmsar smálægðir, sem erU ,
eðli sínu staðbundnar, til dæmis vegna hitunar^^
innsveitum á íslandi að degi til. Einnig korna ,..,
fram nærri kyrrstæðar smáhæðir áveðurs við tj ’
og lægðadrög hlémegin við fjallgarðana.
fyrirbæri má ekki taka sömu tökum í spanm -
jafn stórar hæðir og lægðir sem eru á hreyti
með meginstraumi gufuhvolfsins. Ég tók þvl
ráð að nema þessi staðbundnu fyrirbæri brott
veðurkortinu í upphafi spár, geyma þau síðan
bak við eyrað meðan spá var gerð, ef svo máseSJ^
en reyna svo að endurskapa þau hvert á sínum $ ^
í lok spárinnar, eins og líklegt var að þau mu
þá líta út. Væri spá um miðnætti til dæmis bygS
hádegisskorti, mátti ekki búast við sömu hita
yfir landinu og hafði verið þar um hádegið- H
aðalvindátt yfir landinu breyst frá upphafi til 0 ^
spátímabils, varð líka að gera ráð fyrir, að s ^
bundnir hæðahryggir og lægðadrög við fjallga
hefðu tekið breytingum á því tímabili sem SP
náði yfir.
472 — ÆGIR