Ægir - 01.07.1983, Síða 22

Guðni Þorsteinsson:
Um rannsóknir og kennslu
í veiðitækni
Ég á að vísu ekki von á
því, að nokkur viðstaddra
komi til með að spyrja mig
um það, hvað ég meini
raunverulega með orðinu
veiðitækni í titli þessa er-
indis. Þó er ég ekki viss
um, að allir fundarmenn
leggi sama skilning í það
orð. Minn skilningur á
þessu orði er sá, að það feli í sér þekkingu á efni
veiðarfærisins, uppbyggingu þess og þeim kröftum,
sem á það verka ásamt þekkingu á viðbrögðum fisks
og annarra sjávardýra gagnvart veiðarfærinu. Þar
bætist við kunnátta í því að nota ýmis hjálpartæki við
veiðarnar. Samkvæmt þessari skilgreiningu felur
veiðitækni í sér m.a. ákveðinn hluta af þekkingu
veiðarfæratæknifræðings, netagerðarmanns, atferlis-
fræðings og veiðimanns.
Samkvæmt þessari skilgreiningu er veiðitæknin
jafngömul fiskveiðunum. Okkur nútímamönnum
hættir til að kalla veiðitækni forfeðra okkar frum-
stæða vegna einfaldra veiðarfæra og skorts á tækjum.
Þetta er þó ekki alls kostar rétt, því að einmitt við
þessar aðstæður var nauðsynlegt að þekkja vel atferli
fisksins og tileinka sér mikla tækni við beitingu veið-
arfæranna. Það þarf mikla leikni til þess að veiða fisk
með búmerangi eða kastneti.
Annars er ekki ætlunin að rekja þróun veiðarfær-
anna eða veiðitækninnar, enda yrði það allt of langt
mál. Þó var það einkennandi jafnvel töluvert fram
eftir 20. öldinni, hve nýjungar voru lengi að breiðast
út. Sem dæmi um það má nefna, að grandarar á botn-
vörpum voru fundnir upp í Frakklandi árið 1920.
Notkun þeirra var ekki tekin upp í Þýskalandi fyrr en
5 árum síðar og enn seinna á Islandi. Þó er talið, að
þessi uppfinning hafi í mörgum tilvikum aukið afla
um ein 40%
Sagan er oftast fámál um það, hverjir hafi fundið
upp þær nýjungar, sem gagnlegar reyndust við fisk'
veiðar. Þó er ljóst, að a.m.k. í sumum tilvikum vaf
ekki um sjómenn að ræða. Það var danskur strákling'
ur, sem fann upp dragnótina og fyrsta nothæfa hlera'
flotvarpan er kennd við íslenskan blikksmið.
Veiðitæknin var lengi vel óháð öllu skólakerfi
rannsóknastarfsemi. Það er ekki fyrr en 1934, a^
fyrsta uppgötvunin, sem átti eftir að hafa mikil áhr*
á veiðitæknina, var gerð á rannsóknastofu, ef ýn*lS
hjálpartæki við veiðarnar eru undanskilin. Hér var
um að ræða fyrsta gerviefnið, nælon. Það var þó ekk>
fyrr en árið 1940, sem þetta efni kom á markað og var
í fyrstu ranglega litið svo á, að það hentaði öðr*1
fremur í kvensokka. Það leið meira en áratugur
þangað til gerviefnin fóru að ryðja sér til rúms ível^'
arfæragerð. Eins og kunnugt er ollu þau síðan býh
ingu í fiskveiðum yfirleitt.
Á sama tíma og gerviefnin voru að leysa hinar rot**
anlegu jurtatrefjar af hólmi fara sérstakar rannsókna
stofnanir í ýmsum löndum að sinna veiðarfæraran*1
sóknum. í fyrstu voru þrjú rannsóknaverkefi11
einkum í brennidepli. Ber þar fyrst að nefna raua
sóknir á eiginleikum gerviefnanna með tilliti til þar ‘
við veiðarnar. Athuganir á kjörhæfni-áhrifuir1
möskvastærðar á stærðarsamsetningu afla - v°rU
einnig mikið stundaðar að ógleymdum tilrauru1111
með flotvörpur við ýmis skilyrði og er óhætt að segj3,
að þær tilraunir vöktu langmesta eftirtekt. Síðan vaí
svo hafist handa um rannsóknir með ýmiss kouar
veiðarfæri, sem ekki verða ræddar hér frekar tímaU'
vegna.
Samhliða þessari þróun eiga sér stað miklar frairl,
farir í öllum hjálpartækjum við veiðarnar svo
skipaverkfræðinni. Ekki verður sú þróun rakin hef-
enda þótt hún sé náskyld eða jafnvel hluti af Þr°u
veiðitækninnar allt eftir því, hvernig litið er á máhnj
Það er því orðið harla fjölskrúðugt lið, sem teng -
veiðitækninni beint og óbeint. Skipaverkfræðingar
tæknimenn af ýmsu tagi, veiðarfæratæknifræðingar
atferlisfræðingar, netagerðarmenn ogsjómenn- Ja
framt er veiðitæknin að miklu leyti orðin alþjóð'1^
Ýmsir fræðingar hjá opinberum stofnunum Þ
saman bækur sína, læra hver af öðrum og v,n^
saman að ýmsum tilraunum í vaxandi mæli. FramleÝj
endur hins vegar leggja sig í líma við rannsókmr
þess að bæta vöru sína til þess að auka söluna. Her
vissulega um mikla samkeppni að ræða og er þá m1
vægt að kynna vöruna sem best. Nýjungar sem rr ^
koma, berast því fljótt út um allan heim, þanmg ‘
358 — ÆGIR