Ægir - 01.02.1990, Blaðsíða 29

2/90
ÆGIR
81
Þróun fjárfestinga
í fiskiskipum 1973-1989
Inngangur
, Arangur af stjórn fiskveiða við
^land, hefur á síðastliðnum árum,
Ver'ð talin best mældur með því
hvernig til hefur tekist með fjár-
estingar í fiskiskipum. Eða öllu
heldur að hve miklu leyti hefur
verið hægt að halda fjárfestingu í
skefjum jafnhliða aukningu afla-
j^erðmætis. Með þessu greinar-
°rni er ætlunin að rekja þróun
Járfestinga í fiskiskipum frá árinu
"73 og skoða nánar hver þróun
hskiskipaflotans hefur verið frá
uPphafi kvótakerfisi ns.
JJm þá kröfu, að hámarka eigi
arð af fjárfestingu í fiskveiðum, er
Vðrla ágreiningur. Það er kannski
naegt að reka einhverjar atvinnu-
§reinar hér á landi sem tóm-
StUndagaman fyrir þá sem við þær
starfa. Það getur þó alls ekki átt
v' um sjávarútveg, hann verður
a skila til þjóðarinnar þeim
neysluvarningi sem ekki er hag-
v®mt að framleiða hér á landi.
!s urinn er ekki aðeins tákn á
§ja dmiðlinum, hann er okkar
Siajdmiðill.
^ ður hefur verið sagt frá í Ægi,
vemig breytingar á .kvótalög-
num hafa orðið til þess að vikið
etur verið frá upphaflegum mark-
p 'ÖUm með aflakvótakerfinu.
laVrst °8 fremst voru gerð mistök í
gasetningu um áramótin 1985/
Um ,^e§ar samþykkt voru lög
stjórn fiskveiða á árunum
r sem töfðu árangur af
otakerfmu um 2-3 ár. Til að rök-
7 Ja þá skoðun að fyrrgreind
mistök hafi verið gerð í lagasetn-
ingu, verða hér á eftir settar fram
tölur til að skýra þróun fjárfestinga
í fiskiskipaflotanum.
Byrjað er á, að setja fram tölur
um þróun veiðiflotans á árabilinu
1983-1989. Rakin verður breyting
á flotanum hvað varðar vélarafl,
fjölda skipa og brúttórúmlestatölu.
Síðan eru settfram línurit, þarsem
þessar stærðir verða greindar í
þætti, þannig að lesendur eigi
auðveldara með að átta sig á hver
þróunin hefur verið og hvert
stefnir í þessum efnum. í flestum
línuritunum verða einungis tekin
fyrir fiskiskip stærri en 10 brúttó-
rúmlestir, þ.e.a.s. sá hluti flotans
sem öll árin hefur fallið undir
nokkurnveginn sömu reglur.
Að lokum verðurfjallað um fjár-
festingu í fiskiskipum, en fjárfest-
ing í veiðigetu kemur víðar fram,
en í nýjum skipum. Endurnýjun
véla, nýjar tegundir fiskleitartækja
og endurbygging eldri skipa, auka
veiðimöguleika flotans með sama
hætti og nýsmíði.
Forsaga
Fyrst er þó rétt að rekja þróun
fiskiskipaflotans frá lokum síldar-
ævintýrisins til þess tíma sem við
fjöllum um hér á eftir. í kjölfar
hruns norsk-íslenska síldarstofns-
ins 1966-1967, sátu íslendingar
eftir með fremur óheppilega flota-
samsetningu, sérstaklega m.t.t.
aukinnar samkeppni við erlenda
aðila, sem þá höfðu nánastjafnan
aðgang að íslandsmiðum og ísl-
endingar. Síldin hafði gefið
íslenskum sjávarútvegi yfirburði
yfir erlendan, þar sem nálægð
miðanna við löndunarstað skiptir
meira máli, þegar veiddir eru fisk-
stofnar sem safnast í stórar torfur,
en þegar um er að ræða botnfisk-
veiðar, þar sem þarf að eyða meiri
vinnu í veiðar og frágang afla.
Það má líkja síldarævintýrinu við
aðstæður í uppgrefti í gullnámu,
þegar skyndilega finnst málmæð
auðugri af gulli en bergið að jafn-
aði er. Kostnaður við námugröft-
inn eykst ekki af sama skapi og
tekjur. Hagnaður mun í fyrstu
stíga, síðan fylgja hærri laun í
námunni. Þannig bera bæði eig-
endur námunnar og námumenn
meira úr býtum. Þegar gullæðina
síðan þrýtur og vinnslunni verður
beint að bergi sem fátækara er að
gullmálmi, þá mun þessum að-
ilum þykja erfiðir tímar gengnir í
garð, þó þeir hafi í raun hlotið
skyndilegan, óvæntan aflafeng.
Sem atvinnuvegur hefur
íslenskur sjávarútvegur ætíð verið
fljótur að laga sig að breyttum
aðstæðum og vegna mikilvægis
hans í þjóðarbúskapnum, lögðu
stjórnvöld á þessum árum, ríka
áherslu á að aðlögunin tæki
skamman tíma og studdu að örari
endurnýjun flotans með aðgengi-
legum lánum til skipakaupa. Upp-
bygging togaraflotans, sem síðar
var nefnt „skuttogaraævintýrið",
byrjaði á árunum 1969-1970, en
komst í algleyming á árunum