Ægir - 01.02.1990, Blaðsíða 26

78
ÆGIR
2/90
Jón Sveinsson:
Staða og framtíbar-
viÖhorf í stáliðnaÖi
í febrúar 1990
Skipasmíði er undirstöðu-
atvinnuvegur og hefur mikla þýð-
ingu fyrir útgerðina í landinu auk
fjölda annarra sérgreina, sem líða
nú fyrir laka stöðu skipaiðnaðar-
ins.
Mjög vafasamt hlýtur að vera,
sé grannt skoðað, að drabba niður
umhverfi okkareigin skipaiðnaðar
í skjóli þess að við eigum að
þiggja niðurgreiðslur frá Evrópu-
löndum á meðan þær gefast (V.L.
til 1992) og tengja það okkar eigin
iðnaðarstefnu. Ég tel fiskiskipa-
smíði og annan iðnað tengdan
sjávarútvegi vera þann iðnað sem
við íslendingar eigum mesta
möguleika á að standa okkur vel í
gegn samkeppni við önnur Evr-
ópulönd, vegna þess hve náin
tengsl eru milli hans og útgerðar-
innar.
Stáliðnaður á íslandi hefur vissa
sérstöðu borið saman við
nágrannalöndin vegna fámennis
og legu landsins fjarri öðrum
löndum, bæði kosti og ókosti.
TæknivæÖing
Evrópa hefur á margan hátt
verið vagga tækni og vísinda, á
það ekki síst við um Þýskaland þar
sem saman fer hugkvæmni, hag-
sýni og dugnaður þjóðarinnar.
Nálægð Þýskalands við aðrar
helstu iðnaðarþjóðir Evrópu leiðir
til þess að fátt gerist þar merkilegt
án þess að Þjóðverjar fylgist með
og tileinki sér það.
Ekki má þó í þessu sambandi
gera lítið úr hlut annarra, t.d.
var það Skotinn James Watt
(1 736-1819), sem fann upp gufu-
vélina og fékk einkaleyfi fyrir
henni 1769. Með henni verða
merkileg tímamót í tækniþróun.
Iðnvæðing hefst raunverulega
með þróun gufuvélarinnar, sem
tekur við af seglum að knýja skip,
ennfremur vefstóla, spunavélar,
vatnsdælur ofl. sem ekki verður
talið upp hér.
ísland varð afskipt á margan
hátt hvað tækni og framfarir
varðar á meðan samgöngur voru
litlar sem engar við landið.
Brautryðjendur
Merkilegt verður að teljast hvað
nokkur fyrirtæki í stáliðnaði, sem
stofnuð voru hér á öndverðri öld-
inni, náðu fljótt að þróast til þess
að verða vel hæf til að annast ýmis
konar smíði og þjónustu við
skipaflota okkar og annarra sem
veiddu hér við landið. Það grund-
vallaðist m.a. á stört'um fárra
brautryðjenda. Þeir höfðu notið
menntunar í sérgreinum sínum í
ýmsum löndum Evrópu, auk þess
fluttust hingað nokkrir kunnáttu-
menn erlendir sem báru með sér
þekkingu er kom sér vel fyrir land
og þjóð.
Mér kemur fyrst í hug Héðinn
hf. og Hamar hf., sem voru
snemma öflug fyrirtæki við Faxa-
flóa og leystu mörg flókin og
vandasöm verk vel af hendi.
Eitt þeirra merkilegu fyrirtækja
sem ruddu brautina snemma á
öldinni er Guðmundur J. Sigurðs-
son & Co., vélsmiðja á Þingeyri.
Völundurinn Guðmundur J. Sig-
urðsson ásamt sínum mönnum
hjálpaði mörgum innlendum og
erlendum skipum með viðgerðir
þegar mikið lá við.
Á stríðsárunum þegar varahlutir
voru nærri ófáanlegir, þá hannaði
og steypti fyrirtækið m.a. marga
skipsskrúfuna, stimpla í vélar,
stýrisvélar og línuspil auk ýmis-
konar tannhjóla í þúsundatali-
Elsti rennibekkur fyrirtækisins er
frá árinu 1902. Þegar þessar línur
eru skrifaðar er verið að renna
línuskífu á línuspil í gamla
bekknum og gefur gamlinginn
ekkert eftir við spóntökuna.
Fleiri vélaren þessi rennibekkur
hafa verið notaðar þarna síðan
fyrirtækið var stofnað og eru enn í
fullri notkun. Umhirða þessara
tækja er að sjálfsögðu til fyrir-
myndar. Engum vafa er undirorpið
að tilvera margra þessara alda-
mótabrautryðjenda hefur verið
mikilvægari en svo að hægt sé að
meta það til fjár.
Með Bandaríkjamönnum sem
komu hingað á stríðsárunum flutt-