Tímarit lögfræðinga - 01.11.1987, Blaðsíða 35

þá og þroski, af því að aðrir kunna að meta þá, eru þeir hæfileikar
þeirra og ekki annarra. Til dæmis getur verið, að góð óperusöngkona
þurfi á sérstakri tónlistarhefð að halda til þess að geta þjálfað rödd
sína og komist ekki heldur af án smekkvísra og vandlátra áheyrenda.
Samt sem áður má gera greinarmun á þeim og henni og segja með
sanni, að hún eigi sörigrödd sína. Við megum alls ekki rugla saman
þeim hæfileikum, sem einstaklingar hafa til að bera, og þeim farvegi,
sem slíkir hæfileikar lenda í af völdum umhverfisins.
Við getum auðvitað ekki sannað, að menn eigi náttúrlegt tilkall til
sjálfra sín, svo að þeir þurfi til dæmis ekki að þola öðrum afnot af
líkama sínum. En ef við samþykkjum þessa forsendu ekki, þá göng-
um við hins vegar í berhögg við viðteknar siðaskoðanir Vesturlanda-
manna. Sjálfur ætla ég þess vegna ekki að hafa fleiri orð um sjálfs-
eignarréttinn, heldur ganga að honum vísum í því, sem eftir er ritgerð-
arinnar. Þá vakna ýmsar spurningar, en ein varðar mestu. Hvernig
í ósköpunum getur eignarhald manna á hlutum leitt af tilkalli þeirra til
eigin líkama, hugvits, verkvits og annarra hæfileika ? Þótt okkur finnist
sjálfsagt, að kona eigi líkama sinn og óperusöngkona því rödd sína,
þurfum við alls ekki að telja það eðlilegt eða réttlátt, að gæðum jarðar
sé svo misskipt sem raun ber vitni. Er sá, sem tekur til sín gæði jarð-
ar, ekki að taka þau frá öðrum? Margir hafa sennilega orðið til þess
um dagana að taka undir vísuna alkunnu:
Það er dauði og djöfuls nauð,
er dyggðasnauðir fantar
safna auð með augun rauð,
en aðra brauðið vantar.
Locke segir einmitt á einum stað í Ritgerð um ríkisvald, að í náttúr-
unni sé jöfnuður með mönnum,11 og í kaflanum um eignarrétt tekur
hann það sérstaklega fram, að Guð hafi gefið mönnunum jörðina í sam-
einingu.12 En hvernig getur hann þá haldið því fram, að eignarréttur
manna á hlutum sé náttúrlegur? Hvernig getur hann réttlætt ójafna
eignaskiptingu ? Hitt virðist sönnu nær, að minnsta kosti við fyrstu
sýn, að eignarréttindi rekist stundum á frelsisréttindi. Hvar er til dæm-
is komið frelsi manna, ef einn maður á öll gögn og gæði jarðar eins og
hugsanlegt virðist samkvæmt kenningu Lockes? Ræður hann þá ekki
lögum og lofum?
Svar Lockes við slíkum spurningum sýnist sáraeinfalt, en er í raun
og veru mjög flókið, þegar betur er að gáð. „Hvaðeina sem hann hefur
fært úr skauti náttúrunnar hefur hann blandað með vinnu sinni og
189