Tímarit lögfræðinga - 01.11.1987, Side 37

ur með kanadíska heimspekinginn og félagshyggjumanninn C.B. Mac-
pherson í broddi fylkingar hafa einmitt haldið því fram, að Locke að-
hyllist skefjalausa sérhyggju fremur en frjálshyggju, hann sé hug-
myndafræðingur borgarastéttarinnar, hlynntur alræði eignarréttar-
ins.17 „Svo virðist sem árangurinn af verki Lockes hafi aðallega verið
sá að finna stéttaskipulaginu siðferðilegan grundvöll í kennisetningum
um jöfn og almenn mannréttindi," ritar Macpherson.ls
FRJÁLSHYGGJA EÐA SÉRHYGGJA?
Við verðum að rekja söguna áfram til þess að geta átt orðastað við
Macpherson og skoðanabræður hans. Mörgum lesandanum hefur sést
yfir, að Locke gerir greinarmun á tveimur stigum þróunarinnar, heim-
ilis- eða sjálfsþurftabúskap annars vegar og viðskiptaskipulagi hins
vegar, þótt hann noti ekki þessi orð sjálfur og hugtök hans séu ef til
vill ekki mjög skýr. Við heimilisbúskap býr hver að sínu, lifir á gögn-
um og gæðum náttúrunnar. Þá getur einn maður slegið eign sinni á
land án þess að taka neitt frá öðrum, því að meira er til af landi en
menn komast yfir að rækta. Hið sama er að segja um önnur náttúru-
gæði. En síðan taka menn að framleiða fyrir aðra. Það merkir, að þeir
leggja fyrir, safna eignum, slá sér peninga úr varanlegum og verðmæt-
um málmum eins og gulli og silfri. Vísir myndast smám saman að við-
skiptaskipulagi. Ilverju breytir það? Maðurinn getur þá safnað meiri
eignum, svarar Locke, án þess að þurfa að óttast, að þær skemmist í
höndunum á honum (og hann misfari þannig með það, sem Guð hef-
ur trúað honum fyrir). „Og vildi hann skipta á hnetum og málmbút
sem honum þótti litfagur, eða á sauðfé sínu og skeljum, eða á ull og
gimsteini eða demanti, og halda þessum hlutum í sinni vörslu æfilangt,
þá gat hann gert það án þess að ganga þar með á rétt annarra. Hann
mátti sanka að sér svo miklu sem hann lysti af þessum varanlegu hlut-
um, þar sem hann gat ekki farið út fyrir mörk leyfilegrar eignasöfn-
unar með því einu að safna að sér miklu magni eigna, heldur aðeins
með því að láta hluti skemmast til einskis gagns í vörslu sinni.“19
Eins og Locke gerir grein fyrir, missir síðari fyrirvarinn við eigna-
söfnun marks, þegar í viðskiptaskipulag er komið. Með því að menn
geta þar geymt verðmæti í peningum eða innstæðum, setur náttúran
eignasöfnun þeirra miklu minni takmörk heldur en við frumstæðan
heimilis- eða sjálfsþurftabúskap. Með eignasöfnun sinni eru þeir þá
ekki að minnka hinn sameiginlega sjóð mannkyns.
191