Ægir - 01.12.1994, Síða 34

Rannsóknir og veiðar á karfa í Grænlandshafi
Dr. Jakob Magnússon.
Það var fyrst í kjölfar íslenskra rann-
sókna áriö 1972 að bent var á að stór
stofn karfa (Sebastes mentella) væri í
Grænlandshafi og var stofninn strax
kallaður úthafskarfi enda frábrugð-
inn öðrum karfa sem til þekktist.
Niðurstöður þessara rannsókna voru
birtar á alþjóðavettvangi 1977 og
sama ár staöfestu Þjóðverjar tilvist
þessa stofns. Það var svo floti Sovét-
ríkjanna fyrrverandi sem hóf veiðar
1982 úr þessum stofni en Islending-
ar sinntu þessu ekkert fyrr en árið
1989 svo sem kunnugt er.
Á fyrstu árum þátttöku íslendinga í
úthafskarfaveiðum voru árlega birtar
smágreinar í Ægi þar sem reynt var að
skýra frá gangi veiðanna og helstu
rannsóknum frá ári til árs. í þessari
grein er leitast við að gefa aðeins ítar-
legra yfirlit. Áhugi á þessum veiöum
hefur farið ört vaxandi hjá Islending-
um, og reyndar fleirum síðustu árin,
enda eru þetta orðnar mjög alþjóðlegar
veiðar. Eðli málsins samkvæmt hefur
Norðaustur-Atlanthafs-Fiskveiðinefnd-
in (NEAFC), sem fjallar um fiskveiðar á
alþjóðlegum hafsvæðum, því látiö út-
hafskarfaveiðarnar og rannsóknir á
stofninum sig miklu varða, enda hafa
veiðarnar fram að þessu að langmestu
leyti verið stundaðar á alþjóðlegu haf-
svæbi. NEAFC setti því á laggirnar
vinnunefnd vegna úthafskarfans sem
átti að taka saman helstu vitneskju um
þennan stofn en samantekt og niöur-
stöður vinnunefndarinnar yrðu síðan
teknar fyrir í Fiskveiðinefndinni sjálfri.
íslensku rannsóknirnar eru afar mikil-
vægar þegar um úthafskarfa er að ræða
og kom það vel í ljós á þessum fundi.
Þessi grein er að verulegu leyti byggð á
samantekt sem þau Jakob Magnússon,
Vilhelmína Vilhelmsdóttir og Þor-
steinn Sigurðsson gerðu fyrir fundinn í
karfavinnunefndinni, sem haldinn var
dagana 5.-6. október 1994.
Staða úthafskarfans í karfafjölskyld-
unni og líffræðilegar upplýsingar
Til að byrja með er rétt ab rifja stutt-
lega upp nokkur atriði í líffræði þessa
stofns en eins og flestir vita er lífs-
hlaup karfategundanna mjög sérstætt í
lífríkinu. Úthafskarfinn er annar
tveggja stofna tegundarinnar Sebastes
mentella. Hinn stofninn er djúpkarfi.
Abrar karfategundir á okkar hafsvæði
eru gullkarfi (S. marinus) og litli karfi
(S. viviparus). Úthafskarfinn á lifandi
Dr. Jakob Magnússon fiskifræðingur.
afkvæmi, eins og aðrar karfategundir.
Eðlun fer fram á haustin, eggin frjóvg-
ast þó ekki fyrr en á miðjum vetri og
klekjast síöan út í gotunni. Karfinn
gýtur svo í apríl-maí. Hrygnur og
hængar eru oft aðskilin að meira eða
minna leyti, einkum um gottímann.
Það er gotstofn úthafskarfans sem
heldur sig í Grænlandshafi því mjög
lítiö er að finna af ókynþroska fiski í
stofninum þar. Mest af fiskinum er
32-40 cm að stærb og meðallengdin
36-37 cm. Stofninn er mjög sýktur af
sníkjukrabbadýrinu Sphyrion lumpi,
svartir og rauðir biettir í roði eru al-
gengir svo og gráir biettir í holdi.
Hrygnurnar eru verr leiknar af þessu
en hængarnir. Hitadreifing sjávar í
Grænlandshafi hefur bein eða óbein
áhrif á útbreiðslu fisksins. Aðalfæðan
er ýms sviflæg krabbadýr, sniglar, pil-
ormar, smár smokkfiskur o.fl.
Útbreiðsla
Útbreiðslusvæði úthafskarfans, þ.e.
kynþroska hluta stofnsins, er Græn-
landshaf og nærliggjandi hafsvæði.
Þekkt útbreiðsla er sýnd á mynd 1, en
hún er dregin upp samkvæmt upplýs-
ingum frá rannsóknum Rússa og Is-
lendinga svo og gangi veiðanna. Út-
hafskarfi finnst mjög sjaldan austan
Reykjaneshryggs og norban 65°N eða
sunnan 54°N. Nýjustu upplýsingar
sýna að hann er að finna a.m.k. vestur
á 48°V sunnan Grænlands eins og sjá
má á mynd 4.
Þegar iíður að goti þéttist út-
hafskarfinn - einkum hrygnur - í aust-
34 ÆGIR DESEMBER 1994