Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 6

4.2 Vatnsréttindi
4.3 Hagnýtingarréttur jarðefna
4.4 Veiðiréttur
4.4.1 Réttur til fugla- og dýraveiði
4.4.2 Réttur til lax- og silungsveiði
4.5 Beitarréttur
4.6 Um nýtingu skóga
5. NIÐURSTÖÐUR
5.1 Almennar niðurstöður
5.2 Framtíðarsýn
1. INNGANGUR
Á liðnum árum og áratugum hefur umhverfisrétturinn verið að þróast sem
nýtt og sjálfstætt réttarsvið. Umhverfisréttur hefur verið skilgreindur sem safn
þeirra réttarreglna sem fjalla um vernd umhverfis okkar í víðtækum skilningi
eða það, sem kallað hefur verið ytra umhverfi okkar.2 Tengsl umhverfisréttarins
eru tæpast meiri við neina eina hefðbundna grein lögfræðinnar en eignaréttinn
og umhverfisréttur sækir meira til þeirrar greinar en nokkurrar annarrar. Má
raunar segja að öðrum þræði fjalli umhverfisrétturinn um þær skorður, sem
eignarréttindum og meðferð þeirra eru sett, til verndar umhverfi okkar í víðtæk-
asta skilningi. Ekki eru tök á því hér að fjalla almennt eða heildstætt um tengsl
umhverfisréttar og eignarréttar, en þess í stað verður staldrað við þær takmark-
anir, sem reglur umhverfisréttarins setja beinni nýtingu og nýtingarmöguleikum
fasteignareiganda á þeim náttúruauðlindum, sem samkvæmt íslenskum rétti,
rúmast innan eignarheimilda hans að hlutaðeigandi fasteign. Umfjöllunin verð-
ur þó takmörkuð við nokkrar slíkar auðlindir og ekki verður fjallað um það
land, sem liggur utan marka viðurkenndra eignarlanda. Ekki eru heldur tök á
því að fjalla um allar takmarkanir, sem reglur umhverfisréttar setja umræddri
nýtingu. Hér munu öðru fremur koma til skoðunar ákvæði af vettvangi náttúru-
verndarlöggjafar, annarrar friðunarlöggjafar svo og þeirrar sérlöggjafar, sem
lýtur að nýtingu framangreindra auðlinda. Önnur löggjöf, tengd umhverfisrétti,
svo sem mengunarvarnarlöggjöf og skipulags- og byggingarlöggjöf mun hins
vegar fremur mæta afgangi, svo og löggjöf sem lýtur að verndun fornminja og
friðun mannvirkja. Auk þess verða sérstaklega tekin til skoðunar mörk bóta-
skyldra og bótalausra takmarkana af framangreindum toga.
Hér á eftir verður fyrst tjallað um eignarrétt fasteignareiganda og inntak hans.
Þá verður vikið að því, hverjar eru helstu takmarkanir sem sá eignarréttur sætir
og í framhaldi af því litið til þeirra takmarkana sérstaklega, sem beinlínis eru af
umhverfisréttarlegum toga. Að lokum verður svo litið yfir sviðið og nokkrar
almennar ályktanir dregnar.
2 í grein 2.1 í mengunarvarnareglugerð nr. 389/1990 segir, að meðytra umhverfi sé áttvið allt
land, lög og loft utandyra og utan vinnustaða.
82