Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 7

2. INNTAK EIGNARRÉTTAR FASTEIGNAREIGANDANS OG HEIM-
ILDIR HANS
2.1 Fasteignarhugtakið o.fl.
Hugtakið fasteign er alla jafna skilgreint þannig, að fasteign sé afmarkað land
ásamt eðlilegum hlutum landsins, lífrænum og ólífrænum og þeim mannvirkj-
um, sem varanlega eru við landið skeytt.3
Hér verður, eins og fram hefur komið, einungis fjallað um þær fasteignir, sem
ótvírætt falla innan marka viðurkenndra eignarlanda. Með þeirri afmörkun er
bæði litið til lóða og lendna í bæjum, kaupstöðum, kauptúnum og á öðrunt
þéttbýlissvæðum, svo og fasteigna utan þéttbýlissvæða, þ.e. heimalanda jarða
og landareigna lögbýla, auk þeirra afrétta og annarra landsvæða utan byggðar,
sem óumdeilanlega teljast beinum eignarrétti undirorpnir. Afréttir, sem ekki eru
ótvírætt í beinu eignarhaldi, almenningar og önnur eigendalaus svæði munu
hinsvegar ekki koma til skoðunar.4
í beinum eignarrétti (grunneignarrétti) að fasteign, felst sem og í sambærileg-
um rétti endranær, heimildir til hvers konar umráða og ráðstafana yfir eigninni,
að svo miklu leyti sem ekki eru sérstakar takmarkanir á því gerðar vegna
óbeinna eignarréttinda annarra eða lagafyrirmæla. Mestu skiptir að heimildirnar
séu fyrir hendi ef færi gefst til nýtingar og ráðstafana með nýjum hætti og að
þær víkki að því marki, sem takmarkanir falla niður.5
3 Sjá Gauk Jörundsson, Eignaréttur, Reykjavík 1982-83, bls. 30 og Ólaf Lárusson, Eigna-
réttur /, Reykjavík 1950, bls. 41.
4 Sjá nánar Þorgeir Örlygsson, „Um eignarhald á landi og náttúruauðlindum“. Afmœlisrit
Gaukur Jörundsson sextugur, Reykjavík 1994, bls. 548-551.
Ástæða er til að vekja athygli á því að fasteignir er unnt að flokka með ýmsum hætti, m.a.
með tilliti til eignarhalds. Á það hefur þó verið bent, að ástæða kunni að vera til að leggja af
eldri flokkun og flokkunarhætti af þeim toga og taka þess í stað upp einfalda flokkun, í
eignarland í beinni merkingu annars vegar og land í annarskonar eignarhaldi hins vegar, sbr.
Karl Axelsson, „Hugleiðingar varðandi dóm Hæstaréttar um réttarstöðu Geitlands í Borgar-
firði“. Tímarit lögfrœðinga, 2. hefti 1995, bls. 155 og Ólaf W. Stefánsson, Stefán M. Stefáns-
son og Tryggva Gunnarsson, Samningurinn um Evrópska efnahagssvœðið og fasteignir á
íslandi, fjölrit, Reykjavík 1992, bls. 57. Er þessi flokkun lögð til grundvallar í þessari ritsmíð.
5 Sjá nánar varðandi þetta atriði, Gauk Jörundsson, Eignaréttur, bls. 3-5, Sigurð Líndal,
„Eignarréttur á landi og orkulindum”, sérprentun úr skýrslu aðalfundar Sambands ísl.
rafveitna 1983, bls. 13 og Þorgeir Örlygsson, sama rit, bls. 547. Sjá ennfremur til athugunar,
Sjur Brækhus og Axel Hærem, Norsk Tingsrett, Oslo 1964, bls. 15 og Knud Illum, Dansk
Tingsret, Kaupmannahöfn 1976, bls. 30.
83