Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 4

megi ekki taka að sér starf eða vinna nokkuð það sem heftir hlutverk hans sem
sjálfstæðs og óháðs lögmanns. En af hverju þurfa lögmenn að vera sjálfstæðir
og óháðir? Þegar einstaklingur, fyrirtæki eða lögaðili lendir í þeirri aðstöðu að
þurfa að leita til dómstólanna til að fá úrlausn mála sinna eða er stefnt fyrir rétt,
leitar hann aðstoðar lögmanns. Lögmaðurinn er sá sem þekkir innviði réttar-
kerfisins, leikreglur þess, o.s.frv. Hann er fagmaðurinn sem leitað er til, rétt eins
og augnlæknirinn er sá sem leitað er til þegar krankleiki þjáir auga. Viðskipta-
vinur lögmannsins verður að geta treyst því að gagnaðilinn eigi ekki ítök í
lögmanninum og sé ekki í þeirri aðstöðu að geta beitt hann þrýstingi. Þetta á
kannski enn frekar við í opinberum málum. Hver sá sem sakaður er um refsi-
verðan glæp á rétt á að njóta réttlátrar og opinberrar rannsóknar fyrir óháðum,
óhlutdrægum og lögmætum dómstóli. Þá á hann einnig rétt á að fá verjanda.
Lögmaðurinn er oft á tíðum það eina sem stendur á milli einstaklingsins sem
verið er að brjóta á og stjórnvaldanna. Til þess að borgararnir njóti réttmætrar
meðferðar fyrir dómstólunum, má enginn eiga ítök í lögmönnunum, rétt eins og
enginn má eiga ítök í dómurum.
I frumvarpi til nýrra laga um lögmenn sem dómsmálaráðherra hefur kynnt
fyrir ríkisstjórn er gert ráð fyrir því að eftirlits- og agavald með lögmönnum
verði í höndum sérstakrar nefndar sem dómsmálaráðherra skipar. Verði þetta
frumvarp að lögum gæti dómsmálaráðherra þannig formlega séð haft gífurleg
ítök í lögmannastéttinni. Hann gæti t.d. hagað skipun nefndarinnar þannig að
tryggt væri að nefndin gerði einhverjum tilteknum lögmönnum lífið leitt. Rétt
eins og ég nefndi hér áðan um dómarafulltrúana, þá tel ég að vel sé treystandi
á réttsýni dómsmálaráðherra. En er það líðandi að dómsmálaráðherra, þ.e.a.s.
framkvæmdavaldið, geti formlega séð haft áhrif á það hvort og þá hvaða lög-
menn eru beittir agaviðurlögum? Hér munu sjálfsagt einhverjir láta orð eins og
„hégómi, mannréttindakjaftæði, pjatt“ falla. Það sé engin hætta hér á ferðum.
Lögmenn eru sjálfstæðir og óháðir. Það sé ekki eins og við búum í einhverju
einræðisríki þar sem stjórnvöld eru stöðugt að brjóta á þegnunum og mannrétt-
indabrot daglegt brauð. En verði eftirlits- og agavald með lögmönnum fært í
hendur dómsmálaráðherra er stigið skref aftur á bak. í hinum nýju lýðfrjálsu
ríkjum gömlu Austur-Evrópu eru lögmenn sem óðast að skipa sér í fylkingar og
stofna lögmannafélög. Þar er gífurleg áhersla lögð á það að félögin sjálf fari
með aga- og eftirlitsvaldið með lögmönnum, lögmannastéttin verður að vera
sjálfstæð og óháð og ríkisvaldið má ekki eiga ítök í henni.
Nú þegar málflytjendalögin eru í heildarendurskoðun er lag að færa lögin í
nútímahorf og hafa að leiðarljósi sjálfstæða og óháða lögmannastétt. Það
frumvarp sem nú hefur verið kynnt miðar ekki að því marki.
Þórunn Guðmundsdóttir
80