Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 27

lega skorti á skýrleika þeirra lagafyrirmæla og reglna sem takmarkanimar setji.
Hins vegar berist gagnrýni úr „hinni áttinni“, þar sem talið er að ekki sé nægilega
að gert og stjómvöld sýni of mikla linkind gagnvart einkahagsmunum á kostnað
samfélagslegra hagsmuna.64 I öðru sambandi hefur W.E. von Eyben enn fremur
bent á að hin rótgróna skilgreining á inntaki eignarréttar sé nú tæplega lengur í
samræmi við raunveruleikann, þó svo það væri of langt gengið að segja, að hún
hefði hreinlega snúist við og að í eignarrétti felist nú ekki heimildir til annarra
ráðstafana en þeirra sem sérstaklega eru heimilaðar.65
Mikilvægt er við frekari þróun umhverfisréttarlöggjafar hér á landi og mögu-
lega árekstra við meðferð og nýtingu eignarréttinda, að ekki verði af ríkis-
valdsins hálfu lagt út í vafasama „endurskoðun" á því hvað felist í eignarheim-
ildum fasteignareiganda. Auk þess verði reynt að vanda eins og frekast er kost-
ur til lagasetningar á þessu sviði og allrar útfærslu hennar, m.a. þannig að
stjómvöldum verði af löggjafans hálfu settar eins þröngar og afmarkaðar skorð-
ur og unnt er í þeim tilvikum, þegar óhjákvæmilegt er að framselja þeim heim-
ildir til frekari takmarkana viðkomandi eignarréttinda.
Þó svo farið hafi verið um langan veg frá því að grundvöllur 72. gr. stjómar-
skráinnar um vernd eignarréttar var lagður á öndverðri öldinni sem leið og
forsendur séu að sumu leyti gjörbreyttar frá þeim tíma, þá er samt ekki unnt að
fallast á að stjórnarskrárákvæðið sé í sjálfu sér orðið úrelt eða þarfnist
formlegrar endurskoðunar. Þess verður að minnast að það er eitt af meginein-
kennum 72. gr„ sem vísireglu, að laga sig að breyttri samfélagsgerð og þjóð-
félagsháttum.66 Þó ekki verði talin sérstök ástæða til efnisbreytinga á nefndu
ákvæði að svo komnu máli, væri á hinn bóginn full ástæða til þess, í ljósi
framangreindrar þróunar, að efna til umræðu og jafnvel endurskilgreina að
einhverju marki þann efnisgrundvöll eignarréttarverndar, sem stjórnarskrár-
ákvæðinu er ætlað að standa vörð um. Það vekur raunar nokkra furðu, að í þeirri
miklu umræðu, sem átti sér stað samhliða endurskoðun mannréttindakafla
stjómarskrárinnar á árinu 1995, að engin umræða átti sér stað um gmndvöll,
þróun eða framtíð nefnds stjórnarskrárákvæðis eða þeirra hagsmuna, sem því er
ætlað að vernda, þ.e. sjálfan eignarréttinn.
Við aldahvörf virðast sjónarmið umhverfisréttarins eiga vaxandi fylgi að
fagna. Það á meðal annars við um þá grundvallarafstöðu eða afstöðubreytingu
að náttúruauðlindir og nýting þeima sé ekki einkamál núverandi eiganda, heldur
verði að nýta þær með hliðsjón af hagsmunum komandi kynslóða. Umhverfis-
vemd sé þannig öðrum þræði raunveruleg forsenda þess að náttúruauðlindir
verði yfirleitt nýttar til frambúðar.67
64 W E von Eyben, Milj0rettens grundbog, Kaupmannahöfn 1989, bls 47-48.
65 W.E. von Eyben, „Milj0ret“. Temaer uden variation, einkum bls. 101 og áfram.
66 Gaukur Jörundsson, „Eign og eignarnám", bls. 191.
67 Til athugunar Inge Lorange Backer, Innf0ring i naturressurs- og miljOrett, 2. útgáfa,
Osló 1990, bls. 19 og 70.
103