Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 26

5.2 Framtíðarsýn
En hver er framtíðarsýnin? Hver verður þróun umhverfismála og umhverfis-
réttar hér á landi og í hvaða mæli kann inntak eignarréttar fasteignareiganda að
breytast enn frekar fyrir tilstilli umhverfisréttarins.
Fyrst er til þess að taka að umhverfismál eru í eðli sínu pólitísk og ágreiningur
um það hversu langt ber að ganga eða öllu heldur hversu langt þarf að ganga.
Ekkert mat verður lagt á slíkt hér enda á valdsviði löggjafans að marka þá
stefnu. Flest bendir þó til þess að umhverfismál verði áfram í brennidepli og
raunar í vaxandi mæli.
Það er hins vegar umhugsunarefni, að þróun umhverfisréttar hefur verið hæg-
fara hér á landi miðað við hina öru þróun, sem orðið hefur á þessu réttarsviði
víða annarsstaðar þ.á m. í nágrannalöndunum og fjöldi þeirra umhverfisréttar-
legu takmarkana sem hér er um að ræða byggir á tiltölulega gamalli löggjöf að
efni til.61 Að sama skapi hefur fjöldi lagafrumvarpa á þessu réttarsviði dagað
uppi í meðförum Alþingis á síðustu 10-15 árum. Ljóst er að náttúruvemdar-
yfirvöld telja heimildum sfnum áfátt á ýmsum sviðum, sbr. dæmi hér að framan.
Aðild Islands að alþjóðasamningnum á þessu sviði, þ.á m. yfirlýsingu Ríó ráð-
stefnunnar,62 að ógleymdri aðild okkar að EES samningum og skuldbindingum
hans á sviði umhverfisréttar, bendir á hinn bóginn til þess að til lengri tíma litið
verði þáttur umhverfismála veigamikill í okkar réttarskipan.
Við samanburð við nágrannalöndin, þ.á m. Danmörku, verður að gera þann
fyrirvara, að inntak eignarréttar og eignarheimilda fasteignareiganda er ekki að
öllu leyti sambærilegt hér á landi og í einstökum nágrannalöndum okkar né í
þeim innbyrðis. Af slíkum samanburði sýnist lengst hafa verið gengið í þá átt,
að setja eignarráðum fasteignareiganda víðtækar, bótalausar skorður á um-
hverfisréttarlegum forsendum í Noregi, Danmörku og Svíþjóð. í Finnlandi og
svo auðvitað á Islandi, hefur ekki verið þrengt að einstaklingseignarréttinum í
jafn ríkum mæli.63
Sá virti danski fræðimaður W.E. von Eyben veltir því fyrir sér, sem hann
kallar æ frjálslegri túlkun eignarréttarákvæðis dönsku stjórnarski'árinnar í
kjölfar aukinna bótalausra takmarkana, m.a. af vettvangi umhverfislöggjafar.
Staða ákvæðisins sé í raun orðin þannig að það vemdi eiganda ekki fyrir öðm
en hreinum og klárum eignayfirfærslum. Gagnrýnendur þessarar þróunar telji
að vemd eignarréttarákvæðisins sé nánast orðin hjóm eitt, auk þess sem veru-
61 Um þróun mála í nágrannalöndunum, sjá t.d. grein W.E. von Eyben, „Milj0ret“. Temaer
uden variation, Kaupmannahöfn 1992, einkum bls. 91-109. Ennfremur Ellen Margrethe
Basse, Introduktion til miljdretten, 2. útgáfa, Kaupmannahöfn 1993, bls. 12-14.
62 Yfirlýsingin er afrakstur ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um unthverfi og þróun, sem fram
fór í Ríó de Janeiró dagana 3.-14. júní 1992. Birt sem fylgiskjal með frumvarpi til laga um
lögfestingu nokkurra meginreglna umhverfisréttar o.fl., Alþt. 1993-94 A, bls. 5053.
63 Sjá Ellen Margrethe Basse, Introduktion til miljóretten, 2. útgáfa, Kaupmannah. 1993,
bls. 13.
102