Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Blaðsíða 13

EES samningsins.24 Nú er það svo að einungis hluti umræddra gerða hafa verið
teknar upp í landsrétt okkar í formi löggjafar, reglugerða eða stjórnvaldsfyrir-
mæla. Þó er auðvitað um slíkt að ræða og má í dæmaskyni nefna lög nr. 63/1993
um mat á umhverfisáhrifum, sem beinlínis eru tilkomin vegna fyrirmæla samn-
ingsins.25 Þýðing þeirra gerða, sem tilgreindar eru í viðaukum samningsins, svo
og þeirra gerða, sem síðar eru tilkomnar, og ekki hafa verið teknar upp í
landsrétti hér, er alls ekki óumdeild. Er um venjulegar þjóðréttarskuldbindingar
að ræða eða er vægi þeirra meira, jafnvel þannig að um nálgun við landsrétt sé
að ræða?26 Úr því verður ekki skorið hér, enda ekki um þetta eining meðal
evrópuréttarsérfræðinga og raunar líklegt, að dómstólar þurfi að taka af skarið.
Það er aftur á móti umhugsunarefni, burtséð frá því hvor framangreindur
skilningur verður ofaná, að bein umhverfisréttarleg lagafyrirmæli, sem eiga
rætur að rekja til EES samningsins eða þeirra gerða Evrópusambandsins sem
samningurinn vísar sérstaklega til, geta beint eða óbeint leitt til frekari eignar-
réttarlegra takmarkana á heimildum og nýtingarmöguleikum fasteignareiganda
hér á landi, hvað sem líður fyrirmælum 125. gr. EES samningsins um óbreytta
eignarréttarskipan. Eru tilvitnuð lög um mat á umhverfisáhrifum skýrt dæmi
um þetta.
4. SKORÐUR UMHVERFISRÉTTARINS VIÐ NÝTINGU OG MEÐ-
FERÐ FASTEIGNAREIGANDANS Á NÁTTÚRUAUÐLINDUM SÍN-
UM OG HLUNNINDUM
4.1 Almenn atriði
Nú verður vikið nánar að nokkrum þeirra lögbundnu takmarkana, sem reglur
af umhverfisréttarlegum toga setja fasteignareiganda við nýtingu og meðferð
helstu náttúruauðlinda sinna í framangreindum skilningi, þó ekki reka. Eins og
fyrr sagði, getur ekki orðið um neina tæmandi yfirferð að ræða og ekki verður
t.d. fjallað sérstaklega um þær reglur, sem lúta að almannarétti, þó svo óum-
deilt sé raunar að þær setji eignarráðum skorður í þessu sambandi.
Þegar virtar eru þær takmarkanir, sem lagafyrirmæli af vettvangi umhverfis-
réttarins setja fasteignareiganda við umræddri nýtingu, er nauðsynlegt að gera
sér nánari grein fyrir eðli eða réttara sagt markmiði slíkra takmarkana. Engin
samræmd lagaskilgreining um markmið og tilgang umhverfisverndar er hins
vegar til enn sem komið er hér á landi, enda engin heildarlöggjöf verið sett um
umhverfismál. Eftirfarandi þættir koma þó ótvírætt til skoðunar, þ.e. skipulags-
24 Raunar er vikið að umhverfismálum í fleiri ákvæðum í meginmáli EES samningsins og
þá eftir atvikum vísað til frekari skuldbindinga samkvæmt viðaukum og bókunum við
samninginn. Sjá Gunnar G. Schram, Umhverfisréttur. Verndun náttúru Islands, Reykjavík
1995, bls. 228 og áfram.
25 Alþt. 1992 A, bls. 988.
26 Er þá m.a. litið til hinna víðtæku ákvæða 2. og 3. gr. laga nr. 2/1993, sbr. 7. gr. EES samn-
ingsins.
89