Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Blaðsíða 61

15.
Þeir Islendingar, sem vilja breyta eða bylta kvótakerfinu, virðast flestir vera
þeirrar skoðunar, þótt þeir fari stundum dult með, að rrkið eigi fiskistofnana. Eg
get ekki svarað þeim betur en heimspekingurinn Guðmundur Finnbogason, sem
sagði í ræðu árið 1927:63
Réttin getur verið oss gagnlegt tæki til að skýra fyrir oss stjómmálastefnur, sem nú
eru uppi með þjóð vorri og berjast um áhrif og völd. Sameignarmenn vilja rífa niður
dilkana og láta almenninginn einan eftir. Hinir vilja halda við gamla þjóðlega fyrir-
komulagið, hafa að vísu almenning, vinna saman, þar sem það er hagkvæmt, hafa fé-
lagsskap, þar sem afl einstaklingsins hrekkur ekki til, en draga þó að lokum hverjum
sitt og lofa honum að fara með það heim í sitt litla kóngsrrki. Sameignarmenn vilja
soramarka allt undir eymamark ríkisins, sem annaðhvort mundi verða hlustarstýft
bæði eyru eða þrírifað í þrístýft og þrettán rifur ofan í hvatt. Orðtak hinna er: Hverj-
um sitt. Þeir horfa ekki í það, þótt nokkur prentkostnaður fylgi því að hafa meira en
eina markaskrá með einu marki fyrir allt landið. Og þeir búast við, að mörgum mundi
þykja dauflegar réttirnar, þegar öll séreign væri horfin. Vér ættum að gera oss ljóst,
að skipulagið, sem speglast í lögun réttarinnar, er engin tilviljun. Það á rót jafnt í
landslaginu sem r lundarfari manna. Það er ekki til neins að neita því, að flestir menn,
og ekki síst íslendingar, unna sjálfstæði og sjálfseign. Þeir vilja ekki láta sér nægja
almenninginn og rífa niður dilkana. Þeir vilja hafa skýr mörk, svo að mitt og þitt
þekkist að. Þeir eru hræddir um, að þegar ríkismarkið væri komið á hverja kind, yrði
skammt að bíða skýrslunnar: Öll hús staðarins fallin. Kirkja fyrirfinnst ekki.
Kvígildi staðarins kveður prestur sig uppetið hafa.
Þessi ritgerð á upphaf sitt í fyrirlestri undir sama heiti, sem haldinn var á fundi Hollvinasamtaka
Háskóla íslands á Hótel Borg 16. janúar 1999. Þorsteinn Gylfason þekktist því miður ekki boð
Hollvinasamtakanna um að fá fyririesturinn til athugunar fyrir fundinn og svara honum síðan eftir
lestur minn, en Þorsteinn Vilhjálmsson eðlisfræðiprófessor var andmælandi og gerði ýmsar gagn-
legar athugasemdir, svo og margir fundarmanna. Lagaprófessoramir Sigurður Líndal og Davíð Þór
Björgvinsson lásu ritgerðina yfir í handriti og færðu margt til betri vegar. Ég hef haft mikið gagn
af bréfaskiptum við bandarísku hagfræðingana James M. Buchanan, Gary Becker, Harold Demsetz
og Henry Manne og við Rögnvald Hannesson prófessor um þetta mál. Ég er þó að sjálfsögðu einn
ábyrgur fyrir öllu því, sem hér kann að vera missagt. Tilvitnunin í Arna Magnússon er tekin eftir
Ævisögu Árna Magnússonar eftir Finn Jónsson (Kaupmannahöfn 1930, 27. bls.).
63 Guðmundur Finnbogason: „Á réttarvegg" í Mannfagnaði. ísafoldarprentsmiðja, Reykjavík
1962, 84. bls.
55