Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Blaðsíða 35

Hæstaréttar í Bjartsmálinu frá 1995 virðist leiða til. Þróunin í öðrum vestrænum
ríkjum, eins og fyrr var rakið, er þvert á móti sú að styðjast við slíka tilhögun
refsiábyrgðar í æ fleiri tilvikum og eru ekki rök til að telja íslenskar aðstæður
ólíkar að þessu leyti.
Það skal að lokum áréttað að ákvæði 1. mgr. 69. gr. stjómarskrárinnar er ný-
mæli, sem fann sér leið inn í stjómarskrána við allsherjar endurskoðun á mann-
réttindakafla hennar, með stjórnarskipunarlögum nr. 97/1995. Með skírskotun
til þeirrar miklu refsipólitísku stefnubreytingar, sem afnám hlutlægrar refsi-
ábyrgðar einstaklinga hefði í för með sér, meðal annars með tilliti til áður-
nefndrar þróunar í öðmm ríkjum, kemur það ærið spánskt fyrir sjónir að ekki
skuli minnst einu orði á þann skilning stjórnarskrárgjafans í lögskýringargögn-
um að skýra ætti nýmæli 1. mgr. 69. gr. stjómarskrárinnar eins og Hæstiréttur
gerði í títtnefndum dómi sínum frá 1995.
6. NIÐURSTÖÐUR
Verða nú helstu niðurstöður teknar saman.
í íslenskri refsilöggjöf og dómaframkvæmd hefur um áratuga skeið verið
viðurkennd hlutlæg refsiábyrgð einstaklinga í ákveðnum tilvikum þótt eigi hafi
að öllu leyti verið gætt skilyrðisins um skýrleika slíkra refsiákvæða.
Lagatæknileg athugun á forsendum Hæstaréttar í Bjartsmálinu frá árinu 1995
leiðir til þess að niðurstaða dómsins þess efnis að ákvæði l.'ml. 1. mgr. 69. gr.
stjórnarskrárinnar girði nú fyrir setningu hlutlægra refsiákvæða í almennum
lögum, hefur takmarkað fordæmisgildi, enda vandfundin þau rök er stutt geti
forsendur Hæstaréttar varðandi túlkun á greindu ákvæði stjórnarskrárinnar.
Refsiákvæði um hlutlæga refsiábyrgð einstaklinga em fátíð í íslenskri refsi-
löggjöf. Þá verður yfirleitt talið að orðalag þeirra og efni standist ekki nútíma-
kröfur um skýrleika refsiákvæða. Ekkert bendir hins vegar til þess að refsipóli-
tísk þróun á Islandi hafi stefnt í þá átt að útrýma hlutlægri refsiábyrgð einstakl-
inga áður en dómur Hæstaréttar í Bjartsmálinu gekk á árinu 1995. Þróun slíkra
refsiákvæða í öðmm vestrænum ríkjum bendir þvert á móti til þess að aðstæður
í nútímasamfélagi manna krefjist rýmkunar á efnisskilyrðum refsiákvæða, með-
al annars í formi hlutlægrar refsiábyrgðar einstaklinga. Gætir slíkrar ábyrgðar-
tilhögunar einkum á þeim sviðum þar sem áhersla er lögð á sjónarmið um
heilbrigði og velferð almennings.
HEIMILDASKRÁ:
David J. Harris, Michael O'Boyle & Chris Warbrick: Law of the European Convent-
ion on Human Rights. Butterworths, Edinborg, 1995.
GunnarG. Schram: Stjórnskipunarréttur. Háskólaútgáfan, Reykjavík 1997.
Jónatan Þórmundsson: Afbrot og refsiábyrgð, 1. hluti, 2. útgáfa. Reykjavík 1995.
Jónatan Þórmundsson: Afbrot og refsiábyrgð, 2. hluti, 2. útgáfa. Reykjavík 1995.
Jónatan Þórmundsson: Viðurlög við afbrotum. Bókaútgáfa Orators, Reykjavík 1992.
29