Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Blaðsíða 42

átta bátar hefðu nægt. En eigendur bátanna sextán áttu það sammerkt, að þeir
höfðu keypt báta og veiðarfæri, ráðið áhafnir og aflað sér sérstakrar reynslu og
kunnáttu í veiðum, fisksölu og öðru því, sem til þarf, í trausti þess, að þeir hefðu
áfram ótakmarkaðan aðgang að íslandsmiðum, eins og verið hafði í þúsund ár.
Þetta má orða á annan veg. Þann rétt, sem allir íslendingar höfðu haft til þess
að veiða á íslandsmiðum, höfðu aðeins sumir nýtt sér. Þeir höfðu ólíkt öllum
almenningi stofnað til ríkra atvinnuhagsmuna af fiskveiðum. Sterk rök virðast
hníga að því, að eigendur bátanna sextán hafi átt heimtingu á því, að tekið yrði
tillit til atvinnuhagsmuna þeirra, þegar aðgangur að íslandsmiðum var takmark-
aður. Þorsteinn Gylfason horfir hins vegar alveg fram hjá þessum hagsmunum.
I þriðja lagi er sá mikli munur á skíðaferðum og veiðiferðum, að enginn sér-
stakur ofnýtingarvandi verður til vegna skíðaferða. Þorsteinn Gylfason virðist
ekki skilja að fullu þann vanda, sem reynt var að leysa með kvótakerfinu, að
knöpp gæði höfðu ekki verið verðlögð í samræmi við skortinn á þeim, svo að
þau voru ofnýtt. Menn höfðu umgengist þessi gæði eins og þau væru ókeypis
eða verðlaus. Þetta tengist fjórða atriðinu, sem ólíkt er með skíðaferðum og
veiðiferðum. Skólinn í dæmi Þorsteins Gylfasonar fékk fjárframlag til skíða-
ferða, sem úthluta skyldi til nemenda. Þorsteinn hefur rétt fyrir sér um það, að
enga knýjandi nauðsyn bar til þess að skipta þessu fé á milli þeirra nemenda,
sem þegar áttu skíði. Ýmsar aðrar úthlutunarreglur komu til greina, til dæmis í
happdrætti eða eftir áhuga eða hæfileikum á skíðaferðum eða til þeirra, sem áttu
einmitt ekki skíðabúnað. En ekki var verið að úthluta fundnu fé, þegar að-
gangur var takmarkaður að íslandsmiðum, heldur atvinnuréttindum í því
skyni að heimta framvegis gróða, sem áður hafði tapast í of mikinn kostnað.
Eðlilegt var að úthluta þeim til þeirra, sem höfðu einmitt haft atvinnu af því að
nýta þessi gæði. Þeir höfðu hagsmuni af því að öðlast þessi réttindi, en aðrir
ekki. Hefðu þeir ekki fengið þessi réttindi í hendur, hefði tilveru þeirra og hög-
um verið raskað stórkostlega, fótum kippt undan atvinnustarfsemi þeirra og af-
komu. Ekkert slíkt átti við um þá, sem höfðu ekki nýtt sér þessi réttindi, á með-
an þau voru almenn og ekki bundin við eigendur skipa og handhafa kvóta. Með
frjálsu framsali veiðiheimildanna var enn fremur verið að tryggja, að þær lentu
að lokum í höndum þeirra, sem best kynnu með þær að fara, því að þeir gátu
væntanlega boðið hæst verð fyrir þær. Þetta var því úthlutun heimilda til þeirra,
sem höfðu í senn sérstakra hagsmuna að gæta og sérstaka hæfileika til að nýta
þessar heimildir (þótt síðarnefnda markinu yrði vitaskuld aðeins náð á löngum
tíma og hugsanlega hefði líka verið unnt að ná því með opinberu uppboði veiði-
heimildanna).
4.
Þótt samanburður Þorsteins Gylfasonar á skíðaferðum og veiðiferðum sé af
þessum fjórum ástæðum vanhugsaður, er vert að gefa spurningum hans um
upphaflega úthlutun veiðiheimilda á íslandsmiðum gaum. „Hvers vegna fengu
sjómenn ekki veiðiheimildir? Það virðist einkar nærtækt, fyrst verið var að
36