Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Blaðsíða 18

14
iyrir að afla atvinnu, at eigin raniteik eða með tilstyrk
annara. Við nánari athugun kemur það fljólt i ljós, að at-
vinnuleysi er harðla samsett hugtak, stafar at mörgum og
mjög misjafnlegum orsökum, svo varla á saman nema nafnið.
Atvinnuleysi, sem stafar af því að einstaklingurinn er ekki
vinnufær, sökum veikinda, elli eða slysa, kemur ekki
sjerstaklega til greina til tryggingar. Sjúkra- elli- og slysa-
tr}rgging bæta einmitt fyrst og fremst úr þvi atvinnuleysi, sem
af ástandi mannsins leiðir. Það er ekki nærri altaf að sjer-
stök læknishjálp eða önnur umönnun kemur til greina eða
þarf með, og þó svo sje, er það oflast hverfandi lilkostnaður
móts við það, að maðurinn er ófær til vinnu. Eins og siðar
verður nánar vikið að, er það að vissu leyti vdlandi að tala
sjerstaklega um sjúkratryggingu eða ellitryggingu sem and-
stæður eða ólíkar ráðstafanir. í raun rjettri og í aðalatrið-
inu er það eitt og hið sama sem verið er að tryggja í öllum
tilfellunum, sem sje starfshæfi mannsins og möguleiki til
þess að hafa ofan aí íyrir sjer og sínum.
Annað atvinnuleysi, sem á rót sina að rekja til kringum-
stæðna hlutaðeigandi einstaklings, sjerstakt (subjektivt) at-
vinnuleysi, kemur heldur ekki til greina til tiyggingar. Það
er hugsanlegt að vinnuleysið stafi af því að maðurinn sje
óhælur til vinnu, kunni ekkert verk, eða vilji ekki vinna,
sökum ósamkomulags eða leti. Ennfremur getur það stafað
at verkfalli. Slíkt atvinnuleysi getur gefið tilefni til ýmsra
ráðstafana, einnig af hendi hins opinbera, en ekki til opin-
berra tryggingarráðstafana.
Pað sem átt er við með atvinnuleysi, er lika oftast hin
hlutræna (objektiva) merking orðsins, það að atvinnu sje
ekki að fá, þótt verkamaðurinn sje fús til vinnu og starf-
hæfur. En einnig á þessu þrengra sviði ægir ýmsu óliku
saman,
Atvinnuleysið getur stafað af þvi, að atvinnurekendur og
vinnumenn nái ekki saman, af því þeir eru sitt í hvoru hjer-
aðinu eða vita ekki hvor af öðrum. Þetta getur leitt til þess,
að hið opinbera slyðji að flulningi verkafólks eða setji upp
vinnutilvisun, en ekki til tryggingar eða styrkveitinga, nema
þá af skornum skamti og sem bráðabirgðaráðstöfun. Opin-
berar tryggingarráðstafanir koma heldur ekki til greina, þegar
um verkbann er að ræða; þar á sáttaumleitun við eða aðrar
ráðstafanir til þess að koma vinnu af stað aftur.
Þegar þar á móti um algert atvinnuleysi er að ræða, at-