Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Blaðsíða 10

6
sennilega strax vinnudeilu, er hann færi að draga hlulfalls-
lega af vinnulaununum og verkamaðurinn misli auk þess
tilfinninguna fyrir þvi að sjá algerlega fyrir sjer sjálfur.
Sjúkrapeningar o. s. frv. komu honum fyrir sjónir eins og
hver annar styrkur.
Nokkuð málti draga úr nefndum ágöllum með þvi móli
að hið opinbera, rikið, skærist i að skil'ta koslnaðinum nið-
ur á atvinnurekendur og verkamenn. Þess var að visu ekki
að vænta að ríkið gætí hitt á nákvæmlega rjetlláta skiflingu,
en með þessu móti málti þó mikið draga úr því deiluefni,
er falið var i því, að annar aðili átti að koma rjettum hluta
af öllu gjaldinu yfir á hinn.
En þegar inn á þessa braut var komið á annað horð, var
það augljóst, að hjer varð ekki staðar numið um íhlutun
hins opinbera.
Tilgangurinn, að tryggja tilveru stærri eða minni hluta af
þjóðfjelaginu — i umræðunum var það alla jafna verkalýð-
urinn, í þrengri eða víðtækari merkingu, sem hafður var
fyrir augum — útheimti það, að tryggingarráðstöfunin væri
tæmandi, þ. e. næði til allra hlutaðeigenda. f’eim varð ekki
framar i sjálfsvald sett hvort þeir vildu tryggja sig eða ekki.
Tryggingarskylda varð aíleiðingin, mismunandi orðuð eftir
því, hvort gjaldið var lagt á atvinnurekanda einan, eða líka
eða eingöngu á verkamanninn, en í raun og veru jafn al-
menn, hvori svo sem fyrirkomulagið var.
Samfara tryggingarskyldunni varð það vitanlega að vera,
að ríkið sæi um að hún kæmi að tilætluðum notum, að því
leyti, að sjálfar tryggingarstofnanirnar væru öruggar, hvort
sem ríkið vildi stofna þær sjálft, ábyrgjast þær eða hafa svo
nákvæmt eftirlit með þeim að ekki gæli út af borið. Um
þetta atriði greindi menn ekki á í umræðunum, því hjer
átli rikið hagsmuna að gæta og skyldur að rækja, enda þótt
að eins væri um tryggingar að ræða, stofnaðar af fúsum vilja
hinna trj'gðu. Erfiðleikarnir lágu á þessu sviði í tryggilegri
framkvæmd.
Loks er þess atriðis að geta, er einna mestum ágrein-
ingi olli, og setti sinn blæ á alt skipulagið og aðstöðu ríkis-
ins til þess.
Þegar er praktiskir menn fóru að leggja niður fyrir sjer,
hvernig tryggingarmálefnum yrði fyrir komið á framannefnd-
um grundvelli, og það var sjerstaklega gert á Þýskalandi, ^
varð þeim Ijóst það höfuðatriði, að atvinnan, þ. e. hinn til-