Stúdentablaðið - 01.05.2008, Qupperneq 26

EUREKAI
OG HVAÐ SVO?
Þegar háskólafólk er búið að eyða árum, tárum
og þúsundum kaffipakka í alls konar spennandi
rannsóknir, greiningar og uppgötvanir ætti að vera
komið að því að miðla efninu. Flest okkar vildu sjá
vinnuna sína leggja til hugmynda heimsins, breyta
honum á einhvern hátt til hins betra, veita ljósi
upplýsingarinnar inn i myrka kima fáfræðinnar og
nýtast til einhvers. En oft frétta fáir af snilldinni. I
háskólanum lærum við að taka próf og skrifa ritgerðir
og svo útskrifumst við og skrifum kannski greinar í
vísinda- og fræðarit sem nokkrir kollegar okkar lesa
en siðan ekki söguna meir. Mér skilst að frábær sala
á bókum Háskólaútgáfunnar séu hundrað eintök. Við
kunnum að skrifa fræðigreinar og gera línurit, sumir
fara að kenna misáhugasömum nemendum og finnst
okkur það bara nóg?
„Ég trúi því að lýðræðið gangi betur því upplýstara
sem fólk er hvort heldur sem það er um náttúruna,
hagfræði eða hvaðeina annað og að því meira sem fólk
veit um vísindi og fræði því minni hætta er á að þvi
finnist það vera úr tengslum við umhverfi sitt.”
Ég sit inni á verkfræðistofu á Suðurlandsbrautinni og
tala við Ara Trausta Guðmundsson jarðeðlisfræðing og
rithöfund. Hann er einn sá íslenski visindamaður sem
hvað mest hefur lagt sig eftir að kynna almenningi
fræðasvið sín og vekja áhuga okkar á vísindum og
náttúru íslands og hefur notað til þess alla tiltæka
miðla síðustu áratugina.
LÍTILL MARKAÐUR
„í rauninni eru svo einföld tengsl milli þess að stunda
vísindi og fræða fólk. Ég kenndi í framhaldsskóla í
nokkur ár og hafði áhuga á ritstörfum og það hefur
líklega gert það að verkum að ég fór smám saman
að leggja út á þessar brautir. í þá daga voru fáir
vísindamenn sem lögðu •'fjölmiðlum til efni nema
ef það voru eldgos eða eitthvað í þá áttina. Það voru
örfáir háskólaborgarar sem voru með erindaflutning
í útvarpi og svoleiðis en samt kom þetta til og síðan
hefur þetta batnað verulega án þess að ég kunni
neina skýringu á því nema kannski að sérfræðingar
og vísindamenn eru að átta sig á því að það er partur
af prógramminu að tala við almenning. Á þeim árum
var engu að síður enn mikið um að sjónvarpið keypti
þjónustu af fólki og aðkeypt vinna var stór hluti af
dagskránni. Halldór Kjartansson og ég löbbuðum
því inn á sjónvarp og stungum því upp á því að við
myndum búa til tíu þætti um jarðfræði og þannig
byrjaði það. Þú þurftir ekkert að vera með fyrirtæki
út í bæ heldur var þetta þannig að þú komst og lagðir
fram þína vinnu og tæknivinnan var öll unnin hjá
þeim. Síðan hefur það reyndar breyst.” Ari hefur síðan
unnið fleiri tugi sjónvarps- og heimildamynda þótt
hann hafi ekki lært kvikmyndagerð sérstaklega.
“Þegar ég vinn að svona myndum þá er ég auðvitað
með samstarfsmenn og framleiðanda en ég
skrifa handritið og bý til strúktúrinn á myndinni
og legg til textann þó það breytist auðvitað alltaf
eitthvað. Ég þarf að segja hvað ég vil sjá og svo þarf
hann að vinna úr því og klippa. Svo þarf að búa til
alls konar skýringarmyndir og útvega hitt og þetta
og svo er ég auðvitað með í að skipuleggja tökurnar.
Þetta er langur ferill frá því menn segja já og þar til
myndin er búin en vegna þess hve markaðurinn er
smár hérna er erfitt fyrir þá sem kaupa efnið að bjóða
eitthvað sem gætu kallast góð laun. Það eru mjög fáar
íslenskar sjónvarpsmyndir sem eru sýndar eitthvað
erlendis fyrir alvöru. Mér finnst samt ennþá vanta
verulega upp á þessa miðlun hérna og mér fyndist til
dæmis að fjölmiðlarnir ættu að ráða til sín breiðara
úrval af fólki en bara fjölmiðlafræðinga, heldur fólk
úr vísindageiranum eins og á fjölmiðlum erlendis þar
sem er til eitthvað sem heitir vísindablaðamennska
og menn eru bara í því. Hérna er mikið af fólki sem
hefur fengið þjálfun í fjölmiðlafræði og er svo kannski
með einhverjar BA-gráður i sagnfræði. Það þarf meiri
breidd. Ég er núna að leggja lokahönd á heimildamynd
um hitaveituna og svo fer ég væntanlega til Síberíu
núna í maí að búa til þátt fy rir sjónvarpið." í því hringir
síminn og kjarnyrt slavnesk rödd berst frá túndrunni
og blæs rykið af Tívolívindlum, sparikoníaksflöskum
og öðrum skrautgripum verkfræðinganna. Það þarf
að redda rússneskum leyfum og formlegum boðum
og öðru sem þarf til kvikmyndatökunnar í Síberíu.
Ari hlustar rólegur á gosið og hripar hjá sér nöfn
Þesskís og Hinskís áður en hann kveður. „Það er sama
hvað menn vilja gera - þeir þurfa að vera í sátt við
umhverfi sitt og samfélag. Þeir eru háðir framlögum,
þeir eru háðir aðstöðu, þeir eru háðir samfélaginu og
því opnari sem menn eru gangnvart samfélaginu í
kringum sig því betra.“
TÖKUM MIÐLANA í OKKAR HENDUR
„Stundum fæst ég líka við annað. Ég gerði tíu þætti
um tónlist því ég hef líka áhuga á listum og ég skrifa
annars konar bækur líka og ætla að halda því áfram,"
segir Ari að lokum og áformar að rækta listmiðlana
betur.
Mér líður eins og mesta sófadýri þegar ég geng út
og hrylli mig upp í norðangarrann og hugsa um nær
óþekktan hugmyndabanka Háskólans og þeirra sem
þaðan koma og myndirnar sem væri t.d. hægt að gera
um allt það sem ég hef rétt fengið nasasjón af. Þar en
hvergi annarstaðar. Auðvitað er hægt að bíða spakur
eftiraðfréttirnarsíistútírólegheitumgegnumfræðirit
en það tekur oft svona þrjátíu ár. Miðlasprengingin
bíður ekki eftir neinum. Við þurfum samt kannski
ekki öll að hanga á ísöxinni í jökulsprungum í 40 stiga
frosti með myndavélarhatt. Við höfum Ara Trausta
til þess. Við mættum hins vegar hugsa aðeins meira
um það að taka miðla dagsins í okkar hendur og
koma þessu efni út á frumlegri hátt svo það fái lifað.
Við þurfum að tala við heiminn og láta ekki einhver
tæknimál hræða okkur. Finnið bara samstarfsmenn
við hæfi og do it! *