Dvöl - 01.01.1937, Síða 17

11
D V Ö L
og að hans dómi misheppnuðu
og úreltu guðshugmyndir og
steypt þær upp í nýtt form —
búið til úr þeim nýjan hnapp.
Hann hefir fleygt gamla Jahve,
með á orðnum breytingum, í
deigluna og gert nýjan guð, sem
hann nefndi alheimstilveru, al-
heimsorku, skapandi þróun og
alheimsskynsemi.
Og svo berst séra Benjamín
fyrir þessari guðshugmynd sinni
— ekki við þá strangtrúuðu, bib-
líuföstu, orthodoxkristnu með-
bræður sína, sem vafalaust hafa
allt aðrar guðshugmyndir — nei,
hann berst við hin orthodoxu
vísindi, er hann svo nefnir.
Já, svo það eru vísindin, sem
eru orthodox, eða rétttrúuð að
dæmi sr. B., vegna þess að pau
takmarki líf mannsins við hin
áþreifanlegu verðmæti, eins og
hann kemst að orði.
Ég held því hinsvegar fram,
að hér sé hugtökum svo bland-
að, að það geti að minnsta kosti
valdið miklum misskilningi. Og
það eitt hefir komið mér til að
blanda mér i þessar umræður,
að mér þótti ekki rétt að láta
slíka fullyrðingu um bókstafstrú
vísindanna með öllu ómótmælta.
Yísindin eru játningalaus. Þau
rannsaka það, sem til greina get-
ur komið að fá vitneskju um og
skilning á tilverunni. Þau láta
guðshugmyndir liggja milli
hluta — hvorki játa þeim né
neita. Hinsvegar getur hver einr
stakur vísindamaður eins og
aðrir haft sína skoðun á þeim
hlutum.
Og ég vil neita því afdráttar-
laust, að vísindamenn beri minni
lotningu fyrir mikilleik tilver-
unnar og leyndardómum, fyrir
alheimsorkunni og lögmálum
■hennar en aðrir dauðlegir
menn. Þvert á móti sjá þeir, sem
lengst hafa skyggnzt, miklu
torráðnari gátur í einu sand-
korni eða einni líffrumu, heldur
en nokkur trúarspekingur hefir
í raun og veru skilyrði til.
En vísindin munu telja það
fyrir utan sitt verksvið að deila
um það, hvort Guð sé gráskeggj-
aður öldungur, eins og Guð-
mundur Friðjónsson lætur Ólöfu
í Ási hugsa sér hann, eða hann
sé aðeins nafn, eða samnefnari
alls þess, er vér ekki þekkjum
né skiljum í tilverunni.
Hitt er annað mál, að jafrr
harðan og vísindunum hefir tek-
izt að bæta við skýringu á einni
og einni torráðinni gátu, þá hef-
ir raknað þáttur úr hinum mikta
samnefnara.
Því 'verður varla neitað, að
kirkjan hefir frá fornu fari cor-
veldað frjálsa hugsun og þar
með vísindalegar rannsóknir,
einmitt af því, að þær hafa rakið
marga þætti úr hinni gömlu,
frumstæðu guðshugmynd, svo
marga þætti, að greindir og
,,frjálslyndir“ guðfræðingar sjá
ekki annað ráð en að steypa