Melkorka - 01.12.1949, Blaðsíða 32

burður liggur hér vel við, en er ákaflega
villandi, því þótt merkilegt sé á hárgreiðsl-
an jalnt sem rykkilínið við hinn prestlega
skrúða. Á lrinu endurreista altari í Hera-
kleion stóðu ekki einungis léttkíæddar
prestgyðjur nreð orma í lyftum höndum,
Jieldur skrúðarnir einir hvorum megin á
örmum krossins.
Við vitunr lítið um fólkið senr skapaði
þessa menningu, liversu vel sem við þekkj-
um andlitsmyndir þess, höfuðlag, líkams-
byggingu, klæðnað, liárgreiðslu og um-
hverfi. Það mannkyn, sem gekk hér um á
liljuengjum og blómstigum, er liðið undir
lok, mál þess er ókunnugt, skrift þess lrefur
ennþá ekki verið skýrð, að nokkru leyti
vegna erfiðleika á því að þýða óþekkt mál
og énnfremur vegna þess að gamli útskýr-
andinn vill ekki ljá Axel Persson frumtöfl-
urnar sem ritmálið er höggið á. En svo
mikið vitum við þó, að um stærstu and-
stæðuna milli þessa menningartímabils og
þeirra sem á eftir koma fáum við skýrasta
hugmynd með því að bera sanran þroska og
aðstöðu konunnar á báðunr þessum tíma-
bilum. Við þurfum ekki annað en að bera
saman útlit Kríteyjarkonunnar og hinnar
matrónulegu grísku konu, lrinn tággranna
líkama ungu íþróttastúlkunnar í Knossos
sanran við Venus frá Mílanó, holduga og
þunglamalega, senr uppfyllir fegurðarliug-
sjón ættarhöfðingjans, þá verður sitt lrvað
ljósara fyrir nranni.
Ef yfirleitt eitthvað er rétt í því, sem áður
lrefur verið haldið fram unr móðurveldið
og sérkenni þess, þá liljóta Kríteyingar ein-
mitt á nresta blómatímabili menningar
sinnar, að hafa búið að nokkru við slíka
þjóðfélagshætti. Hið nána samband við
náttúruna hlýtur að hafa átt sér stað, það
skhr í gegn jafnvel í Irinu fágaða listhand-
verki, senr birtist í leirkerasmíðinni og
kalkmálverkunum. Menn hafa brotið mikið
heilann um hina friðsömu menningu Krít-
ar. Má segja að þeir lrafi teflt djarft, sér-
staklega ef það er rétt að Kríteyingar hafi
104
sýnt þá ógætni og skort á stjórnkænsku að
heinrta í skatt, jafnframt Jrví senr Jreir voru
vopnlausir, yngisnreyjar og sveina á gríska
meginlandinu.
Það er fornminjafræðingunum ráðgáta
að Knossos skuli tvisvar liafa eyðilagzt og
jafnazt við jörðu en verið engu að síður
reist í annað og þriðja sinn án víggirðinga.
Og menn lrafa sagt: „Þeir hafa auðvitað
treyst á sjóflota sinn“ en Jrað eru ekki annað
en tilgátur. Því sjófloti hindraði i hvorugt
skiptið innrás og eyðileggingu. Eirn frenrur
liafa menn getið sér til að Knossos liafi í
tvö fyrstu skiptin hlotið að eyðileggjast af
náttúruumbrotum og aðeins í síðasta sinn
af völdunr óvina. Þessa tilgátu studdi lrinn
fyrrnefndi tyrkneski yfirumsjónarnraður á
safninu nreð eftirfarandi orðum: „Krítey-
ingar hafa ekki getað verið þeir heimskingj-
ar að fara að reisa við tvisvar óvíggirtar
borgir, ef þær liafa verið lagðar í rúst af
völdum óvina.“ Þetta var ágizkun ekki alls
ólík Jreirri er kenrur fram í safnskránni við
þjóðminjasafnið í Aþenu, Jrar senr skýrt er
frá, að liinar glæsilegu konur senr sjást vera
að tala saman á einu frægasta kalkmálverk-
inu séu að trúa lrvor annarri fyrir ómerki-
legum leyndarmálum.“ Fornminjafræðing-
arnir vita að minnsta kosti, að konurnar á
Krít röbbuðu saman við lrátíðleg tækifæri
fyrir 4 þús. árum, þótt þeir lrafi ekki getað
lyft hulunni af neinu öðru.
Þegar ég hef verið að velta fyrir mér
þeirri gátu, hversvegna þetta friðsama og
óvarða menningartímabi 1 leið svo skyndi-
lega undir lok, hefur nrér dottið í hug, að
Kríteyingar hafi aðeins frá sjónarmiði okk-
ar farið heimskulega að ráði sínu. Má vera
að lrér sé um menningu að ræða þar sem
öryggistilfinningin var eins inngróin og
friðurinn eins sjálfsagður og okkur er nú
öryggisleysi og styrjaldir. Hugsum okkur
það hafi verið þessvegna að þjóðin hélt
áfranr á sinni vopnlausu og friðsönru braut,
neitaði að láta sér víti að varnaði verða og
tók afleiðingunum meira að segja Jrar til
MELKORKA