Fróðskaparrit - 01.01.2002, Síða 83

WORDS CONTAINING AFFIXES OF NON-NORSE ORIGIN IN FAROESE DICTIONARIES g ]
orðum.
Undangongumaður
J.C. Svabo var tann fyrsti, ið savnaði orð til
føroyska orðabók. Grundarlagið undir
hansara innsavningar- og skrásetingararb-
eiði var, at hann vildi varðveita føroyskt
tungumál til eftirtíðina, tí hann ivaðist ikki
í, at málið fór at verða køvt av donskum.
Grundhugsanin er sostatt varðveitingar-
arbeiði, og hetta ger, at verk hansara ikki er
regluskipandi (normativt), t.e. einki úrvals-
arbeiði er gjørt. Hugsast kann tó, at hann
hevur latið vera við at taka ov donsk orð
við, tí hann var greiður um, at málið var
sera ávirkað av donskum (sí niðanfyri).
Men verkið man kortini geva eina góða
mynd av, júst hvørji orð vóru í brúki í
seinnu helvt av 18. øld.
Svabo hevði eina sterka fatan av, hvat ið
eitt “reint” mál er; hann fatar føroyskt sum
bæði “udartet” og “fordervet”. Hann sigur
eitt nú soleiðis í partinum “Om Sproget” í
Indberetninger fra en Reise i Fcerøe 1781
og 1782, at
“Den færøske Mundart derimod, som og
stammer ned fra Norræna, har saaledes igjen-
nem Tiden udartet, ved Omgang med frem-
mede, og ved Forsømmelse at skrive i Spro-
get, at det gamle Sprog nu er næsten uigjen-
kendeligt. (...) Naar man vilde tænke paa
nogen Forbedring i det færøeske Sprog, saa
fordervet, som det nu befindes, saa vilde der,
efter mine Tanker blive 2 Veje at vælge:
enten 1) at bringe det til sin første Reenhed;
bringe de gamle manglende nordiske Ord til-
bage; udrydde de nye og fordervede, give
Sproget, om ikke en nye Udtale, saa dog altid
en nye Orthographie\ Men hvor mange Rej-
ser maatte ikke, i denne Henseende, gjøres
igjennem de islandske Membraner, hvorfra
denne Forbedring ene kunne hentes? Og end
da vilde dette Øjemeed finde de største, ja
fast uovervindelige Hindringer. Langt for-
nuftigere forekommer det mig, 2) om man
her vilde stræbe at befordre det danske
Sprogs Indførsel i den Reenhed, som det i sil-
digere Tider har erholdl, og for Eftertiden
endvidere vil erholde.” (1959: 265-266)
J.C. Svabo fataði sostatt føroyskt sum eitt
mál, ið var farið av kós frá tí upprunaliga
norrøna málinum. Annaðhvørt mátti tað
endurreisast ella bar til at lata danskt taka
yvir.
Orðabók Svabos - t.e. fimm handrit, ið
seinni vórðu samanskipað í eitt handrit -
kom út í 1966 undir heitinum Dictionarium
færoense - Færøsk-dansk-latinsk ordbog.
Lagt til rættis hevði Chr. Matras.
Tal á orðum við
fremmandum atskoytum
Dictionarium færoense varð kannað á tann
hátt, at leitað varð eftir orðum við fremm-
andum forskoytum í sjálvari orðabókini, og
leitað varð eftir orðum við fremmandum
eftirskoytum í orðaseðlasavninum á Før-
oyamálsdeildini. Har eru til skjals orða-
seðlar orðtiknir eftir seinna liði úr hesi bók.
Orðini við fremmandum atskoytum, ið
vórðu funnin í Dictionarium færoense og
orðasavninum, eru hesi:
Orð við «/í-forskoyti: (3)
Orð við /?e-foskoyti: (33)
Orð við er-forskoyti: (eingi)
Orð við/or-forskoyti: (58)