Fróðskaparrit - 01.01.2002, Blaðsíða 90

88
ORÐ VIÐ FREMMANDUM ATSKOYTUM í FØROYSKUM ORÐABÓKUM
fyri, at fremmandaorðini verða so mong í
tali, at tey fara at seta ov grefligan dám á
málheildina. Eisini er ein fyrimunur, at hesi
orð ofta eru gjøgnumskygdari enn mong av
teimum fremmandu. Ljóðstøðuliga (fono-
taktiskt) samtykkja tey eisini betur við mál-
ið. Hansara hugsan er, at tað er tann skipaða
og vandna málrøktin, ið hevur gjørt, at vit í
dag eiga eitt so sjálvstøðugt mál.
í Orðafari, ið er málgagnið hjá Føroysku
málnevndini, hevði J.H.W. Poulsen ráðgev-
ing um góðan málburð, vísti á málspillur,
eitt nú í bløðum og loftmiðlum, og kom
annars við ráðum um, hvussu ein kann
vanda sær um málið. I Orðafari frnna vit
dømi um, hvussu hansara hugburður við-
víkjandi orðum við fremmandum atskoyt-
um er. Hann hevði javnan listar við orðum
á aftastu síðu á Orðafari, og teir benda á, at
hann mælir frá at nýta hesi orð. I hesum
listum verður vfst á, hvussu ein í staðin fyri
orð, ið verður mett at vera ov danskligt,
kann seta eitt føroyskt, t.d. í Orðafari nr. 24
(febr. 1991), har ið heilt greitt verður mælt
frá at nýta trý orð við fremmandum at-
skoytum:
fornuftigur > skilagóður
fordeilur > fyrimunur
forstýra > órógva, ónáða, gera ónáðir
Annað dømi er nýkomna orðið umsetilig-
heit, ið fjølmiðlar og politikarar hava nýtt
nógv í sambandi við sølukvotur; her hevur
Orðafar eina greiða støðu:
”Gævi, at onkur dugdi so frægt sum at mána
”umsetiligheitina” so djúpt niður í helluna á
Tinganesi, at hon ongantíð fekk høvdið upp-
undan aftur!” (Orðafar nr. 41/des. 1995).
Eyðsæð er, at J.H.W. Poulsen mælir frá at
gera ov nógv av at nýta orð við fremmand-
um atskoytum.
Tal á orðum við
fremmandum atskoytum
Føroysk orðabók varð kannað við at leita
ígjøgnum leitorðalistan á telduforriti (RiSt)
á Føroyamálsdeildini. Orðini við
fremmandum atskoytum, sum vórðu funnin
í Føroyskari orðabók, eru hesi:
Orð við a/2-forskoyti: (3)
Orð við i>đ-forskoyti: (12)
Orð við er-forskoyti: (eingi)
Orð við/or-forskoyti: (96)
Orð við ge-forskoyti: (3)
Orð við -arf-eftirskoyti: (20)
Orð við -/zcá-eftirskoyti: (24)
Orð við -i/.íi-eftirskoyti: (85)
Tilsamans: 243 orð
Er orð markað sum talumál (tlm.), er henda
marking ein ábending um, at mælt verður
frá at nýta orðið í vandaðum máli (Formæli
bls. 9). Orðini við fremmandum atskoytum,
ið hava hesa marking, eru 56 í tali: bedrøvi-
ligur, begynna, begynnilsi, begynningur,
bekvemmur, beskeð, beskeðin, (besnissað-
ur1), bestilla, betala, óbekvemmur, forelsk-
aður, forkøla, forláta, forlátilsi, forliptur,
formana, formaning, forstýra, forstýraður,
forstýrisligur, forsvar, forsvara, forsøma,
fortala, fortelja, fortreð, ógemeina, óge-
meinur, forligheit, klókheit, líkheit, meinig-
heit, óreinheit, rummiskheit, sannheit, sá-
ligheit, ússaligheit, ærligheit, øvrigheit, be-
gynnilsi, forlátilsi, garterilsi, hendilsi,
lammilsi, lammiterilsi, njótilsi, regerilsi,