Fróðskaparrit - 01.01.2002, Qupperneq 88

86
ORÐ VIÐ FREMMANDUM ATSKOYTUM f FØROYSKUM ORÐABÓKUM
kunnu fatast sum “DD”. Enntá sýnist tá,
sum hevur hann “smíðað” fleiri sjálvur, tá
ið hann hevur verið í orðaneyð, t.d. ivaleys-
heit, løginheit, óstøðugheit, poknutheit,
sambæríligheit og t.d. kelarí, kínarí, knarr-
arí, lúrarí, mussarí, narrart, roparí, træt-
arí, ýlarí. Her hevur hann valt orðagerð við
at nýta atskoyti við fremmandum uppruna,
ið eru virkin í talumálinum, heldur enn at
nýta samanseting við -leiki ella at nýta
iærdar avleiðsluhættir, tá ið orð saknaðust.
Enntá hevur hann stundum bert lýst leitorð
við slíkum orðum, t.d.
uanstændighed -en, -er ósiðiligheit, ósømi-
ligheit.
Stundum tekur hann orð við fremmandum
■forskoyti fram um nýggjyrði (neologismur)
í skilmarkingum, t.d.
personlighed -en, -er persónligheit, persón-
menska (...).
Orðavalið í orðabókini stendur rættiliga
nógv í andsøgn til tað, sum hann sigur í for-
mælinum til Danska-føroyska orðabók:
“ Aberandi danismur sum eitt nú hopleysheit
eru ikki tiknar við, tí vit hava tað góða før-
oyska orðið vónloysi. Heilt vanligar danism-
ur sum forelskaður hava hinvegin fingið
innivist. (...)”
Ein hevur hug at spyrja, hví navnorðið hop-
leysheit er meiri danskligt enn lýsingarorð-
'iðforelskaður. Orsøkin man heldur vera, at
vit ikki hava eitt nóg gott føroyskt samdømi
fyri orðið forelskaður. Orðini ásttikin og
alskhugaður verða fatað sum heldur forn
og skaldslig.
í aðrari grein “Man vil ikke se noget, som
man ser. Man vil ikke se noget sáledes som
man ser det” er hann meira avgjørdur í mun
til undannevndu grein. Tó nevnir hann ikki
orð við fremmandum atskoytum í dømun-
um, men nevnir tøkuorð av øðrum slag:
“Skal man imidlertid følge den strenge, fær-
øske purisme, der bærer præg af fundamenta-
listisk tro, sá skal alle fremmedord renses ud
af sproget. Leksikografens opgave er dog
mere konkret. Han/hun skal lave en ordbog,
der er i overensstemmelse med den aktuelle
sproglige situation. Derf'or bliver han/hun
nødt til at tage en del lánord nted. Enhver
form for kommunikation ville desuden være
umulig, hvis disse ord blev renset ud af spro-
get. Ordbøger má derfor indeholde ord af
slagsen spitari, mikrofon, sex, pedalur, mor-
alur, etikkur (...)” (1997: 121)
Tal á orðum við
fremmandum atskoytum
Donsk-føroysk orðabók varð kannað við at
leita í samdømum og samteksti (lýsing av
dømum og kollokatiónum) á telduforriti
(RiSt) á Føroyamálsdeildini. Orðini við
fremmandum atskoytum, ið vórðu funnin í
Danskari-føroyskari orðabók, eru hesi:
Orð við nn-forskoyti: (3)
Orð við Zze-forskoyti: (44)
Orð við er-forkoyti: (1)
Orð við /or-forskoyti: (364)
Orð við ge-forskoyti: (7)
Orð við -an-eftirskoyti: (130)
Orð við -//í’h-eftirskoyti: (143)
Orð við -//.vz-eftirskoyti: (190)
Tilsamans: 882 orð (endurtøkur íroknaðar)