Samtíðin - 01.03.1943, Qupperneq 7

SAMTiÐIN
Marz 1943 Nr. 90 10. árg., 2. hefti
ÚTGEFANDI: SIGURÐUR SKÚLASON MAGISTER. UM ÚTGÁFUNA SJÁ BLS. 32.
EF ÍSLENDINGAR fá varðveitt frelsi
sitt á komandi tímum og þjóð vor
fferist ekki viljandi eða óviljandi undir-
laegja erlendra stórvelda í einu og öllu,
ætti að mega vænta þess, að sú kynslóð,
sem byggir ísland eftir nokkur ár, muni
eiga sér frábærlega glæsilega tilveru fyr-
ir höndum. í tæp 1070 ár hafa íslendingar
b.vggt þetta mikla og dásamlega eyland,
sem guðleg forsjón veitti þeim eignarrétt
yfir endur fyrir Iöngu. Hvernig hefur svo
sambúð lr.nds og þjóðar verið? hlýtur
hver hugsandi maður að spyrja sjálfan sig.
Og svarið verður tæpast nema á einn veg:
Slysaleg og dapurleg í mesta máta, allt
þangað til öld Jóns Sigurðssonar kom
fram á sjónarsviðið. En fortíð íslendinga
er enn þá mjög í þoku vegna þess, að
oss hefur láðzt að rita vora eigin sögu
þannig, að viðhlítandi sé. Hvenær, sem sú
saga verður skráð, hlýtur hún að varpa
nýju Ijósi á það, sem gerzt hefur hér á
landi og tíðindum hefur þótt sæta. En bezt
er að vera við því búinn, að það, sem sú
saga segir, verði dapurlegt, ef henni er
ætlað að segja sannleikann, og tröll hafi
það fræðirit, sem annað hlutverk er ætlað.
Samtíðin er þeirrar skoðunar, að eitt af
því, sem íslcndinga vanhagi einna mest
um nú, sé sönn og áróðurslaust rituð ís-
landssaga, sem hlýtur af sjálfu sér að
vekja þjóð vora til einhuga samstarfs gegn
innan og utan að komandi skemmdaröfl-
um, ef rétt er á haldið. Saga íslands er
samhangandi slysa- og óhappaannáll langt
umfrarn það, sem hún hefði þurft að vera.
Vitur maður hefur talið það eitt hið mesta
afrek íslendinga, að þeim tókst að draga
hér fram lífið í rúml. 1000 ár! Þetta eru
furðuleg ummæli, en illu heilli er talsvert
hæft í þeim, ef á það er litið, hve þræls-
lega var að þjóð vorri búið af hálfu ís-
lenzkra og erlendra stjórnmálamanna. Vér
áttum oss einu sinni frelsi, sem forustu-
mönnum vorum tókst smám saman að glata
og endanlega á árunum 1262—64. Þar með
var mörgum kynslóðum búin ægileg áþján.
Aftureldingin hófst ekki fyrr en nál. 600
árum seinna eða á 19. öld. Á kúgunar-
öldunum var barátta íslendinga áþekk eins
konar refsivist sakir aðgerða óheppilegra
forráðamanna. Þá var þjóð vor lítilsvirt
og rúin eignum sínum. Það er sagan um
þessa dapurlegu tilveru, sem oss vanhagar
nú um, m. a. til þess*, að vér öðlumst við
lestur hennar skilning á því, hvað vor
bíður, ef takast mætti að glata frelsi voru
á ný. —
Hér þarf að skapast einhugur allrar
þjóðarinnar. Hér á landi búa um 120 þús-
und menn, sem flestir eru náskyldir, og
allir ættu að geta skilið, að það, sem þá
skiptir langsamlega mestu máli er að vera
einhuga um að varðveita frelsi lands og
þjóðar og skapa menningu á mörgum svið-
um, er sé rétt mynd af því bezta, sem í
þjóð vorri býr og sambúðin við hið fagra
land vort á að geta Ieyst úr læðingi. ís-
lendingar hafa á öllum tímum átt sér af-
burðamenn, og þrátt fyrir allt, tókst þeim
oft furðanlega að varpa ljóma á sína öld.
Vér minnumst í því sambandi Jóns Ara-
sonar, Arngríms lærða, Eggerts Ólafsson-
ar, Skúla Magnússonar og Jóns Eiríksson-
ar, svo að örfá nöfn séu nefnd. Og eitt
sinn átti þjóð vor sér menningartímabil,
sem enn þá stafar frægðarljóma af víða
um lönd. Sú nýja menning, sem hér á
að skapast í framtíðinni, á að vera „vold-
ug og sterk“ og miklu fjölþættari en áður
eru hér dæmi til. Hún á að verða þess
megnug að sannfæra beztu rnenn allra
landa um ótvíræðan tilverurétt íslenzku
þjóðarinnar. Framtíð vor er bezt tryggð
í skjóli öruggrar og einhuga sóknar í átt
til aukinnar menningar.